2024 жылдың 1 қыркүйегінен бастап Қазақстанда ірі көлемдегі несие рәсімдеу тәртібі өзгерді. Егер қарыз сомасы 1 000 айлық есептік көрсеткіштен (2025 жылы бұл шамамен 3 932 000 теңге) асатын болса, банк қарыз алушыдан міндетті түрде жұбайының жазбаша келісімін талап етеді. Бұл өзгеріс отбасылық қаржылық тұрақтылықты сақтау мақсатында енгізіліп отыр, деп жазады Ozgeris.info.
Бұған дейін мұндай талап тек ипотекалық несиелерге ғана қолданылатын. Себебі тұрғын үй ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкі, ал ипотека ең қымбат несиенің бірі. Енді бұл талап тұтынушылық несиелерге де таралады. Яғни, автонесие, ірі тұтынушылық қарыз немесе басқа да несие түрлерін рәсімдеу кезінде де жұбайының рұқсаты қажет болады. Бұл қадам отбасы мүлкіне қауіп төндіретін әрекеттердің алдын алып, ортақ жауапкершілік ұғымын күшейтуді көздейді.
Жұбайының келісімі бірнеше тәсілмен беріледі: банк бөлімшесінде қағаз түрінде, eGov порталы арқылы электронды түрде, немесе егер ерлі-зайыптылар бір банкте тіркелген болса, мобильді қосымшада да рәсімдеуге болады. Бірақ кез келген жағдайда биометриялық сәйкестендіру қажет болады.
Банктер несиені рәсімдемес бұрын Әділет министрлігінің АХАТ базасы арқылы қарыз алушының отбасылық жағдайын тексереді. Егер азамат ресми некеде болып, алатын несие 1 000 АЕК-тен жоғары болса – келісім міндетті. Мұндай келісім ұсынылмаса, банк шартты заңды түрде жарамсыз деп тануы мүмкін.
Сарапшылардың пікірінше, бұл талап заңды ғана емес, өмірлік қажеттілікке де айналды. Бір адамның жеке шешімі отбасылық бюджетке айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Сондықтан несиелік жауапкершілік – ортақ мүдде. Бұл алаяқтық әрекеттердің жолын кесіп, отбасы мүддесін заң жүзінде қорғауға мүмкіндік береді. Мұндай тәжірибе көптеген елдерде бұрыннан бар. Мысалы, Ресейде бұл талап 2016 жылдан бері қолданылады. АҚШ-та ол әр штаттың заңына байланысты, ал Франция мен өзге де Еуропа елдерінде де ұқсас тәртіптер бар.
Несие алмас бұрын азаматтар бірнеше факторға мән беруі тиіс. Біріншіден, ай сайынғы төлемдер отбасы табысының 50%-ынан аспауы керек. Екіншіден, бұрынғы 90 күннен асқан қарыздарыңыз болса, жаңа несие берілмеуі мүмкін. Үшіншіден, несие алғаннан кейінгі өмірді жоспарлап, ай сайынғы төлемдердің отбасыға ауыртпалық түсірмейтінін алдын ала есептеу қажет. Уақытша табысқа сүйеніп, тұрақты міндеттеме алу ең үлкен қаржылық қателіктердің бірі.
