Кейінгі жылдары мобильді аударымдар тақырыбы қоғамда жиі талқыланып жүр. Әсіресе «досыма немесе туысыма ақша аударғаным үшін салық комитетіне шақырту алуым мүмкін бе?» деген сауал отандастарымыздың көкейін мазалайды, деп сараптайды Ozgeris.info.
Бұл сұраққа заңгер Алмаз Отаров былай деп жауап береді:
«Иә, мұндай жағдай болуы мүмкін, бірақ ол сіз бірден заң бұздыңыз дегенді білдірмейді. Соңғы жылдары мемлекет мобильді аударымдарға бақылауды күшейткендіктен, қарапайым азаматтарға ережелерді ажырату қиынға соғып отыр. Сондықтан әрбір аударымды дұрыс түсіндіріп, заңға сай рәсімдеу өте маңызды».
Алдымен заңдағы негізгі шектеулерге тоқталсақ: егер азаматтың шотына үш айдың ішінде 100-ден астам түрлі адам ақша аударса, әрі жалпы сомасы 1 миллион 20 мың теңгеден асып кетсе, ол кәсіпкерлік әрекет ретінде қаралуы мүмкін. Бұл жерде мақсат – шынымен де бизнес жасап жүрген, бірақ салық төлемейтін адамдарды анықтау.
«Мемлекет бұл ережені қарапайым отбасы ішіндегі қарым-қатынасқа емес, нақты кәсіпкерлікке қолданады. Яғни достар арасында бір жолғы немесе анда-санда болатын ақша жіберулер салық бақылауына түспеуі тиіс», дейді заңгер.
Дегенмен, тәжірибеде жағдай әрқашан оңай бола бермейді. Себебі банк жүйесінде ақша аударымына жазылған түсініктеме ерекше рөл атқарады. Мәселен, достарыңызға «төлем» немесе «тауар үшін» деп жазсаңыз, ол бірден коммерциялық мәміле болып көрінеді. Егер мұндай сипаттағы операциялар жиі қайталанса, салық органдары түсініктеме талап етуі ықтимал. Бұл ретте Алмаз Отаровтың кеңесі мынадай:
«Аударымның мақсатын дұрыс көрсетіңіз. Егер қарыз қайтарып жатса, «қарызды қайтару» деп жазыңыз. Егер бірлесіп техника сатып алған болсаңыз, «бірлескен сатып алу» деп көрсеткен жөн. Ал анаңызға көмектессеңіз, «жеке қолдау» немесе «анаға көмек» деп нақтылап беріңіз. Бұл кейін артық сұрақтардың алдын алады».
Енді «шақырту аламын ба?» дегенге нақты тоқталайық. Шақырту алуыңыз мүмкін, бірақ ол сіздің заң бұзғаныңыздың дәлелі емес. Бұл тек алдын ала тексеріс. Яғни салық органдары сізден түсіндірме сұрайды, ал егер ақша аударымдарыңыздың жеке сипатта екенін дәлелдесеңіз, мәселе жабылады. Заңгердің сөзімен айтсақ:
«Салыққа шақырту алу – бұл автоматты түрде айыппұл салу немесе құқық бұзу емес. Ол тек түсіндіру рәсімі. Сіз дәлел келтірсеңіз, бәрі оңай шешіледі».
Алайда қауіп мүлде жоқ емес. Егер сіздің есепшотыңызға ірі сомалар тұрақты түсіп, қайта басқа адамдарға жиі кетіп жатса, яғни «айналым» жүріп тұрса, бұл күдік туғызады. Себебі мұндай жағдай кейде кәсіпкерлікті жасыру немесе басқа біреудің табысын заңсыз айналдыру үшін қолданылады. Сондықтан туыстар арасында да «қайтарымсыз айналым» жасап, бір-біріне тұрақты түрде үлкен сомаларды тасымалдаудан сақ болған дұрыс.
Қорытындысында қарапайым азаматтарға бірнеше кеңес айтуға болады: әр аударымға дұрыс түсініктеме жазыңыз, шамадан тыс көп транзакциялар жасамауға тырысыңыз, әсіресе бірдей соманы қайта-қайта аударудан аулақ болыңыз. Ең бастысы – салық органдарынан шақырту алсаңыз, қорқудың қажеті жоқ. Бұл тек түсініктеме беру рәсімі ғана. Заңгердің түйіні де осы:
«Досыңызға немесе туысыңызға ақша аудару заң бұзу емес. Тек сақтық шараларын ұстанып, әр аударымды ашық әрі дұрыс көрсетіп жүрсеңіз жеткілікті».
