Кейінгі жылдары Қазақстанда экономика жай ғана кестеде көрінетін көрсеткіш емес, адамдардың өмірінен байқалатын құбылысқа айнала бастады. Бұрын өсу туралы тек ресми мәлімдемеден еститінбіз. Қазір сол өсімнің ізі көшеде, әуежайда, демалыс орындарында және қарапайым тұрмыста көрінеді. Бұл жолдың басты ерекшелігі де осында, деп жазады Ozgeris.info.
Tengenomika телеграм-арнасының зерттеуінше, елде ішкі жалпы өнім жеті айда 6,3 пайызға өскен. Бірақ мұнда маңыздысы процестің өзі емес, адамдардың өмірінде байқалған өзгеріс. Соңғы жылдары елдегілер жиі жолға шығады. Демалады. Тұрмысқа қажет қызметтерді көп пайдаланады. Бұл елдегі сенімнің артқанын, адамдардың болашағына күмәнмен емес, үмітпен қарай бастағанын білдіреді.
«Экономика деген тек ресми есептерде көрінетін цифр емес. Оның ең үлкен көрсеткіші адамның өмірінде сезілуі. Адам еркін жүрсе, еркін демалса, табысын еркін жұмсай алса, бұл елдің дұрыс бағытта келе жатқанын көрсетеді. Қазір қазақ қоғамында осы өзгеріс айқын байқалады. Халық өзінің еңбегін бағалап, уақыты мен мүмкіндігін еркін пайдалана бастады. Бұл көңілдегі сенімнің белгісі», деп көрсетілген зерттеуде.
Туризм де айтарлықтай өсті. Бірнеше жыл бұрын ел ішінде саяхаттайтындар саны алты миллионнан сәл асса, қазір он миллионнан астам адам Қазақстанның әр өңіріне барып демалады. Әуежайлар да жиі толы. Жыл сайын он төрт миллионнан көп жолаушы ұшақпен қатынайды. Такси қолдану да артты. Халық уақытын үнемдегісі келеді. Демалу мәдениеті де қалыптасып келеді. Бұл адамның ішкі еркіндігі артқанын білдіретін жақсы белгі.
Тұрғын үйге қол жеткізгендер қатары да көбейді. 2020 жылы үш миллионнан астам адамның жеке баспанасы болса, бүгінде бұл көрсеткіш төрт миллион тоғыз жүз мыңға жеткен. Яғни бір миллионнан астам азамат жаңа шаңырақ көтеріп, болашағына қадам жасаған. Бұл кез келген ел үшін қуанышты құбылыс. Ол жерде отанға деген сенім, отбасылық тұрақтылық және өз еңбегіне деген сенім жатыр.
Сонымен қатар елде тұтыну мәдениеті өзгерді. Адамдар сапалы тағам іздейді. Ет пен жеміс көп тұтылады. Әлеуметтік тұрғыда қолдауды қажет ететіндерге арналған азық қоржыны да кеңейді. Бұрын жиырма өнім берілсе, қазір қырық үш түрлі тауар ұсынылады. Бұл қоғамның әлсіз тобы назардан тыс қалмай жатқанын көрсетеді.
«Тұрмысы жақсарған елде сенім күшейеді. Сенімі бар адам ертеңін жоспарлайды. Жарық көшені, таза ауланы, жайлы үйді көрген адамда күш пайда болады. Экономика деген тек өнеркәсіп не шағын кәсіп негізінде өлшенбейді. Ол, ең алдымен, адамның өмірін жеңілдетуімен бағаланады. Қазір ел ішінде осы өзгерістер анық байқалады», деп берілген тағы бір пікірде.
Қалалар мен ауылдар да өзгеріп келеді. Көшелер жарықтанды. Аулалар жөнделді. Газ тартылды. Жолдар қалыпқа келе бастады. Бұрын шағын ауылдар қалыс қалатын еді. Қазір олар да заманға бейімделіп жатыр. Бұл өзгерістер сырт көзге байқалмауы мүмкін, бірақ ауыл баласы кешкісін жарық көшеде ойнай бастаған күннен бастап қоғам өзгерді деуге болады.
Экономика өсіп келеді. Бірақ елде қазір басымдық сол өсімнің сапасына беріліп отыр. Жаңа жұмыс орындары, білім беру мүмкіндіктері, әлеуметтік қолдау жүйесі күшейіп жатыр. Даму тек орталықта емес, өңірлерде де көрініп келеді. Бұл тұрақтылықты қалыптастырады.
«Болашақта ең үлкен нәтиже цифрда емес, адамның тұрмысында көрінеді. Өсімнің қайда жұмсалғанын бақылау маңызды. Егер бұл өзгеріс ауылдағы қарттың өміріне, қаладағы баланың оқуына, отбасының тұрмысына оң әсер етсе, сол кезде ғана біз нақты жетістікке жеттік дей аламыз. Қазір осы бағытта жақсы қарқын бар», делінген қорытындыда.
Түптеп келгенде, Қазақстан экономикасы соңғы жылдары қағаздан шығып, адамдардың өміріне жақындап келеді. Тұрмыс жеңілдеген сайын сенім күшейеді. Сенім бар жерде даму жүреді. Қазір елде дәл осы процеске куә болып отырмыз. Бұл ұзақ жолдың басы. Бірақ оның бағыты дұрыс.
2015 жылы профессор Сара Велтен бастаған зерттеушілер тобы тұрақты ауыл шаруашылығы туралы кең ауқымды ғылыми шолу жасады. Бұл зерттеу әлемнің түрлі елдеріндегі ауыл шаруашылығы тәжірибелерін жинақтады. Олар жүздеген ғылыми жұмысты қарап, ауылды дұрыс дамыту қоғамның өмір сапасын жақсартатынын дәлелдеді. Зерттеу нәтижесінде ғалымдар ауыл шаруашылығының табысы тек өнімнің көптігімен өлшенбейтінін айтты. Жерді дұрыс пайдалану, табиғатты қорғау, әлеуметтік жауапкершілік, фермердің жағдайын жақсарту сияқты бағыттар маңызды. Осындай тәсіл елдің тұрақты дамуына әсер етеді.
«Тұрақты ауыл шаруашылығы дегеніміз тек өнімді молайту емес. Бұл қоғамның әл ауқатын жақсартатын жүйе. Жерге дұрыс қараған елде өмір сапасы да жоғары болады. Ауыл дамыса өңір дамиды. Өңір дамыса ел алға басады», деп жазылған зерттеуде.
Бұл пікір Қазақстан жағдайына да сәйкес келеді. Соңғы жылдары ауыл шаруашылығына субсидия, техника, жаңа көзқарас қажет екені жиі айтылады. Жерге дұрыс қараған, ғылымды қолданған шаруашылықтар өсіп жатыр. Бұл тек өнім үшін емес, ауылдағы адамның әл ауқаты үшін маңызды.
«Экономика адамға қызмет етуге міндетті. Егер ауылда да, қалада да өмір жеңілдеп жатса, бұл елдің дамуы дұрыс бағытта екенін көрсетеді. Тұрғындардың қозғалыс еркіндігі артты. Қалтада мүмкіндік болса, ойда еркіндік пайда болады. Қазір біздің көріп отырғанымыз осы», деп көрсетіледі сараптамада.
Бұл жерде тағы бір маңызды ой бар. Экономиканың шынайы қуаты ұзақ мерзімді тұрақтылықта. Тез табыс емес, тұрақты табыс. Тек орталықта емес, өңірде де даму болуы керек. Сол кезде елдің жүйесі мықты болады.
