Қазақ қоғамын дүр сілкіндірген жаңалық қызу талқылануда. Дені дұрыс декреттік төлем алғысы келген 113 жүкті және енді босанған әйелге қатысты «заңсыз» ақша алды деп қылмыстық іс қозғалды. Қоғам белсенділері бұл іске қатысты өткір пікірлерін білдірді.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова мемлекет заңсыз ақша төлемінің жолын кескенін мақтанышпен жеткізген еді. Оның айтуынша, 113 адамқа қатысты 16 қылмыстық іс қозғалып, 158 миллион теңге заңсыз төленген.
Дәл осы соманы Саясат Нұрбек «ғасыр зерттеуіне» – уақыт белдеуі өзгергенде қазақстандықтардың ойлау қабілеті қалай өзгергенін анықтауға жұмсамақ болған.
Бірақ бұл не? Бұл шынымен қылмыспен күрес пе, әлде ана болуға дайындалып жүрген әйелдерді жаппай қудалау ма?
Журналист Гүлбану Әбенованың пікірінше, бұл қылмыспен күресу емес, ана болуға дайындалып жүрген әйелдерді жаппай қудалау.
«Туу көрсеткішін ынталандырудың орнына мемлекеттің ойлап тапқаны репрессия ма? Болашақ ұрпаққа қамқорлықтың орнына, аналарды алаяқтармен және жемқорлармен бір қатарға қою ақылға қонымсыз. Мемлекет ең әлсіз, ең нәзік жүкті әйелдерге осыншалықты қатыгездік танытуы – әділетсіздік қана емес, ұят нәрсе», — деді ол.
Әлеуметтік жүйенің тұзағы
Шенеуніктер мұны алаяқтықпен күрес дейді, бірақ шын мәнінде олар болашақ аналарды тонап отыр. Жүктілік пен босануға байланысты төлемдер шектеусіз берілетін жалғыз әлеуметтік көмек, енді сол үшін әйелдерді қылмыскерге айналдырмақ па?
Билік халықтың лайықты жалақы алуға ұмытылатынына таң қалады. Неге? Адамдардың басқа амалы бар ма? Қазақстанда жалақы мардымсыз. Жәрдемақы түкке тұрақсыз, мемлекет әлеуметтік қолдау көрсетпейді.
«Светлана Жақыпова ханым, қазіргі таңда жөргектің бағасын білесіз бе? Оны ай сайын сатып алуға қанша ақша кететінін білесіз бе? Бала күтімі, ал егер сәби ауырып қалса, ол екі есе көп шығынды талап етеді. Ал мүгедектігі бар балаларға қандай көмек қарастырылған? МӘМС бұл мәселелерді шешпейді. Біздің елде бәрі ақылы. Ауытқуы бар балаларға массаж курсы қанша тұратынын білесіз бе? Оны тіпті жұмыс істейтін адамның қалтасы көтере алмайды», — деп шүйлікті журналист.
2024 жылдың қыркүйегінен бастап 1,5 мың адам табыстарын «асырып көрсету» фактісін «өз еркімен» мойындады. Бұл қорқыту, қысым жасау арқылы орын алды. Билік үлкен жетістікке жеткендей қуанып отыр, шын мәнінде бұл әлеуметтік жүйенің әділетсіздігі. МӘСҚ 3,4 млрд теңгені үнемдеп шенеуніктердің қалтасын қампайтуды ойлап отыр ма? Бұл ақша аналарға берілуі тиіс деп неге ешкім айтпайды?
Министрдің айтуынша, әлеуметтік сақтандыру жүйесінде шектеусіз берілетін жалғыз төлем – жүктілік пен босану бойынша жәрдемақы. Ал енді халық осы төлемге қол жеткізгісі келгендерді қыспаққа алып отыр. Өз халқын кедейлікке тіреп қойған мемлекеттік өзі.
Мұның артында кім тұр?
Құқық қорғау органдары қылмыскерлерді ұстағанына масаттанып отыр. Ал ІІМ мен прокуратураның басты нысанына жүкті әйелдер мен жас аналар түскені қалай?
«Ержан Сәденов пен Берік Асылов, сіздер расымен шынайы қылмыскерлерді ұстадық деп ойлайсыздар ма? Президент демографиялық дағдарыс туралы айтып жатқанда, мемлекет аналардан қылмыскер жасап отыр. Сіздер шынымен осылай ойлайсыздар ма? Қажетті қолдау, лайықты жәрдемақы мен жас отбасыларға қолайлы жағдай жасаудың орнына, халық қорқыныш пен қорлық қана көріп отыр», — деді Гүлбану Әбенова.
Бұл халықты толық бақылауға алудың кезекті сатысы. Билік халықты басқа уақыт белдеуіне мәжбүрлеп ауыстырды. Айыппұлдар, коммуналдық тарифтер, жанар-жағармай бағасы шарықтап жатыр. Кәсіпкерлер салықтық тексерістерден қашып, бизнестерін жабуға мәжбүр.
Енді кезек болашақ аналарға келді. Оларды ауыр қылмыскердей қудалауда. Бұл туу көрсеткішін азайтудың жаңа әдісі ме? Үкімет аналарға осылай «қамқорлық» көрсетеді ме?
Басқа елдерде әйелдерге ана капиталы, баспана, жеңілдіктер ұсынылады. Ал Қазақстан аналарды қылмыскерге айналдырып отыр.
Қанша қиындықты бастан кешірген қазақстанның әйелдері халық санын 20 миллионан асырды. Ал мемлекеттің алғысы – қудалау мен жаза.
Президенттің «еститін мемлекет» құру туралы уәдесі қайда қалды? Оның орнына – елдің шын мұқтаждықтарын түсінбейтін, мүлдем таскерең, жүрексіз мемлекетке айналып бара жатырмыз.
Басқа мемлекеттерде ана болуды ынталандыру үшін түрлі бағдарламалар іске қосылып жатқанда, Қазақстан жүкті әйелдерді алаяқ қылып көрсетіп отыр. Жәрдемақының орнына – репрессия. Қолдаудың орнына – қысым.
Бұл – әділетсіздік қана емес, бұл – ұлттың болашағына балта шабу
Қаншама қиын кезеңдердің өзінде жүкті әйелдер мен аналарды бұлай қорламаған. Енді жүкті әйелдерге арналған түрмелер мен арнайы орындардың ашылуын күтеміз бе?
«Анығы бір нәрсе: бұл әйелдер емес, осындай заңдарды ойлап тапқан адамдар ұялуы керек. Еліміз аштықты, репрессияны, қиын кезеңдерді бастан өткерді. Бірақ мұндай әділетсіздікке ешқашан жол берілмеген еді. Билік шындықтан мүлде ажырап қалған. Егер қазір тоқтамасақ, ертең сол аналардың орнында бәріміз боламыз», — деді журналист.
Айта кетейік, табысын өтірік көрсетіп, көбірек декреттік төлем алғысы келген 113 әйелге қатысты 16 қылмыстық іс қозғалды. Олар мемлекетке 158,4 млн теңге залал келтірген. Ал, 1,5 мыңға жуық келіншек табысын артық көрсеткенін мойындап, сақтандыру қорындағы 3,4 млрд теңгені үнемдеген. Қазір министрлік осы бағыттағы заңға бірқатар өзгерістер пакетін әзірлегені белгілі болып отыр.
Желі қолданушылары әйелдер емес, осы сабақтарды ойлап тапқан адамдар жауап беруге тиіс деп пікір білдіруде. Олардың айтуынша, Дәулет Мұқаев кезінде «декретке миллионмен» курстарын өткізген. Ол осы тақырыпта курстар өткізіп, болашақ аналарға декреттік төлемдерін заңды түрде арттыру жолдарын үйретті. Қазіргі Мәжіліс депутатының «Dauletten.kz»ақпараттық-танымдық порталында декретке миллионмен шығуға байланысты көптеген мәліметтер топтастырылған. Кейін тіпті осындай онлайн сабақтар көбейіп кетті.
Дәулет Мұқаев өзіне «Декретке миллионмен» курсымен байып, заңсыз декретке шығарды деп сын айтқандарға жауап берді. Депутат бұл жайлы өзінің желідегі парақшасында мәлім етті.
