Қазақстанда базалық мөлшерлеме 16,5 пайыздан 18 пайызға көтерілгелі халықтың қалтасы мен жүйкесіне жүк түсті. Бұл жаңалықтан кейін жылжымайтын мүлік нарығының бағыты да өзгеріп, көптеген тұрғын мен инвестор «енді не болмақ?» деген сұрақ қойып отыр, деп жазады Ozgeris.info.
Cарапшы, жылжымайтын мүлік нарығының маманы Нұрмахан Алдановтs4 айтуынша, базалық мөлшерлеме дегеніміз – банктердің несие мен депозит мөлшерін белгілейтін негізгі қаржылық көрсеткіш.
«Көп адам базалық мөлшерлеме дегеннің не екенін толық түсіне бермейді. Бұл – Ұлттық банктің екінші деңгейлі банктерге ақша беретін пайызы. Ал банктер соған сүйеніп, өз несиесін есептейді. Яғни базалық мөлшерлеме көтерілсе, несиелер де қымбаттайды. Бұл өз кезегінде сұранысты төмендетіп, инфляцияны тежеуге көмектеседі. Теңгенің тұрақтылығына да әсері бар. Ал қазіргі 18 пайыз – экономика үшін елеулі деңгей», дейді Нұрмахан Алданов.
Маманның пікірінше, базалық мөлшерлеме көтерілгеннен кейін баға сол сәтте-ақ төмендей қоймайды. Бұл ұзақ әрі тізбекті процесс. Мұндай өзгерістер нарықта бірден сезілмейді. Алдымен несие қымбаттайды. Содан кейін пәтер алғысы келетін адамдар азаяды. Тек содан кейін ғана баға қозғала бастайды.
«Қазірдің өзінде кейбір банктер екінші нарықтағы ипотеканы тоқтатып жатыр. Мысалы, Алтын банк мұндай өнімді шектеді, тек Forte мен Отбасы банкі қалды. Ал бұл жағдай сұраныстың азайғанын көрсетеді. Адамдар енді бұрынғыдай оңай пәтер ала алмайды. Ал сұраныс төмендесе, баға да біртіндеп түзеледі», деп түсіндірді сарапшы.
Нұрмахан Алдановтың айтуынша, қазіргі базалық мөлшерлеме деңгейінде банктерге ипотека беру экономикалық тұрғыдан тиімсіз. Банктер қазір 20 пайызбен несие берсе, табысы бар болғаны 2 пайыз ғана. Мұндай жағдайда олар тәуекелге барғысы келмейді. Ал пәтер алғысы келгендер енді ойлана бастады: ипотека алып, жылдап қарыз төлеу ме, әлде пәтерді уақытша жалға алу ма тиімді?
«Мысалы, ай сайын ипотека төлемі 500 мың теңге болса, ал дәл сондай пәтерді жалдау 300 мың теңгеге түседі. Адамдар есептеп, көп жағдайда екінші нұсқаны таңдайды. Сондықтан соңғы уақытта жалдау нарығы қайта жанданып келеді», – дейді сарапшы.
Сарапшының айтуынша, базалық мөлшерлеме көтерілуінің салқыны ең алдымен екінші нарықтағы тұрғын үйлерге тиеді.
«Ескі үйлер мен жөндеусіз пәтерлерді сату қиындап барады. Себебі мұндай баспананы көбіне ипотека арқылы алады. Ал ол қазір қымбат. Сондықтан мұндай тұрғын үйдің сұранысы төмендейді. Жаңа құрылыс нысандары да тәуекел аймағында – егер сатып алушылар несиемен немесе бөліп төлеумен алуды жоспарласа, енді ол мүмкіндік шектеледі. Тек премиум сегментте жағдай тұрақтырақ, себебі ондағы сатып алушылар көбіне қолма-қол ақша төлейді. Ал қала шетіндегі және сұранысы төмен аудандарда баға төмендеуі мүмкін», дейді Нұрмахан Алданов.
Қазір не істеу керек? Маман пәтер алуды жоспарлағандарға асықпай, жағдайды мұқият саралауға кеңес береді.
«Егер ипотека алғыңыз келсе, алғашқы жарнаны барынша көп төлеген дұрыс. Бұл ай сайынғы төлемді азайтып, қаржылық ауыртпалықты жеңілдетеді. Сонымен қатар болашақта оңай сатуға немесе жалға беруге болатын нысанды таңдаңыз. Мысалы, орталық аудандардағы немесе дамыған инфрақұрылымы бар аймақтардағы үйлер әрдайым өтімді болады. Ал қала шетінде немесе сұранысы төмен аудандарда орналасқан пәтерлер қазір тәуекел аймағында. Ең бастысы – асықпаңыз. Егер нарық баяулай бастаса, құрылыс компаниялары өздері жеңілдіктер мен арнайы ұсыныстар шығарады. Сол сәтті күткен дұрыс», дейді сарапшы.
