Ішкі істер министрлігі кейінгі кездері елімізде алаяқтық қылмыстарының күрт көбейгенін мәлімдеді. Кибералаяқтар мен телефон арқылы алдау әрекеттері жаңа деңгейге көтеріліп, азаматтардың жеке деректеріне, банк шоттарына және мобильді қосымшаларына төнетін қауіп күшейген. Ведомство қазақстандықтарды ескерту мақсатында алаяқтардың ең жиі қолданатын тәсілдерін саралап, кеңінен танымал он айла туралы хабарлады, деп жазады Ozgeris.info.
Министрлік ма\мандарының айтуынша, қылмыскерлер адамдардың психологиясына әсер етудің түрлі әдістерін пайдаланады. Олар шұғыл шешім қабылдатуға, үрей тудыруға, сенімге кіруге немесе жалған пайда уәдесімен қызықтыруға тырысады.
1. Ақшаңызды басқа шотқа аудару
Алаяқтар көбіне өздерін банк қызметкері ретінде таныстырып, клиентке шоттағы қаражатқа қауіп төніп тұрғанын хабарлайды. Олар жалған қорқыныш тудырып, азаматты шатастырады және ақшаны өздері көрсеткен «қауіпсіз» шотқа аударуға итермелейді. Бұл әдіс көптеген адамдарды алдаудың ең кең таралған тәсілдерінің бірі саналады.
2. Тергеуші немесе арнайы қызмет өкілі ретінде таныстыру
Қылмыскерлер беделді мекемелердің атын жамылып, өзін «ІІМ тергеушісімін» немесе «ҰҚК қызметкерімін» деп таныстырады. Мұндай жағдайда азаматтар қорқып, қарсы келмей, айтылған талаптарды орындауға бейім болады. Осылайша алаяқтар адамның сенімін пайдаланып, оның деректеріне немесе ақшасына қол жеткізеді.
3. Құпия қоңырау туралы айту
Алаяқтар жәбірленушіні оқшаулап, кеңес алуына мүмкіндік бермеу үшін қоңыраудың «құпия операцияға» қатысты екенін айтады. Олар ешкімге хабарламауды сұрайды, сол арқылы адамды жалғыз қалдырып, психологиялық қысым жасайды.
4. Кілт сөзді өзгертуге өтінім түсті деген хабарлама
Бұл әдісте алаяқтар банк немесе төлем жүйесінің атынан хабарласып, шоттағы кілт сөзді өзгертуге өтінім түскенін айтады. Жәбірленуші шоттағы қаражатынан айырылып қаламын деп ойлап, алаяқтар жіберген сілтемелерге кіреді немесе құпия ақпаратты өз еркімен береді.
5. SIM-картаға қол жеткізу арқылы банк жүйесін бұзу
Қылмыскерлер байланыс операторының қауіпсіздік қызметкері ретінде хабарласып, «SIM-картаңызды қорғау қажет» деп сендіреді. SMS арқылы келген кодты сұрап алып, SIM-картаны өз атына қайта рәсімдейді. Осыдан кейін банк қосымшаларына толық қол жеткізіп, адамның шотындағы қаражатты өз иелігіне өткізеді.
6. Депозиттегі қаражатты қорғау желеуі
Алаяқтар жәбірленушінің депозитіндегі қаражатты «қауіпсіздік үшін» басқа шотқа аудару керектігін айтады. Көп жағдайда адамдар дүрбелеңге түсіп, өз қаржысын өздері алаяқтың есепшотына жібереді.
7. Банк шоттары туралы толық деректерді сұрау
Алаяқтар өзін «ұлттық қауіпсіздік қызметкері» ретінде таныстырып, карта мен депозитті бұғаттау үшін ақпарат қажет деп сендіреді. Жәбірленуші барлық деректерін айтып берген соң, оның шотындағы қаражат бірден қолды болады.
8. Жақыныңыздың басына қауіп төніп тұр деген хабар
Бұл тәсілде қылмыскерлер жәбірленушінің эмоциясына әсер етуге тырысады. «Жол апатына түсті», «полицияда отыр», «ауруханада жатыр» деген жалған хабарлар арқылы адамдарды шұғыл ақша жіберуге мәжбүрлейді. Уақыттың тығыздығын пайдаланып, ойлануға мүмкіндік бермейді.
9. Сыйлық немесе өтемақы ұтып алу туралы хабарлама
Кейбір алаяқтар азаматтарға қомақты сыйлық немесе өтемақы ұтып алғаны туралы хабарлайды. Бірақ оны алу үшін «салық» немесе «жеткізу ақысын» төлеуді талап етеді. Жәбірленуші төлем жасаған соң, ешқандай сыйлық болмай шығады.
10. Шоттағы операцияны тоқтату үшін SMS-кодты сұрау
Алаяқтар банк қауіпсіздік қызметінен хабарласып тұрғанын айтып, шоттан заңсыз ақша шешу әрекеті жасалғанын хабарлайды. Жәбірленушіден SMS арқылы келген кодты сұрап алады да, оның банк қосымшасына кіріп, ақшасын аударып алады.
Қашықтан басқару бағдарламалары арқылы алаяқтық
ІІМ мамандарының айтуынша, соңғы уақытта қылмыскерлер жиі TeamViewer, AnyDesk, RustDesk, Hoptodesk және RudeDesktop сияқты қашықтан басқару бағдарламаларын орнатуды сұрайды. Олардың мақсаты – жәбірленушінің құрылғысына толық қол жеткізіп, мобильді банкинг арқылы ақшаны өз шоттарына аудару.
ІІМ азаматтарға қауіпсіздік ережелерін сақтау туралы кеңес береді:
• PIN-код, CVV-код, SMS-пароль және картаның толық деректерін ешкімге бермеу керек
• Банк, полиция немесе байланыс операторлары ешқашан ақша немесе құпия код сұрамайды
• Бейтаныс нөмірден хабарласқан адамға сенуге болмайды
• Қашықтан басқару бағдарламаларын орнатудан бас тарту қажет
• Күмәнді жағдайда банк бөлімшесіне немесе құқық қорғау органдарына тікелей хабарласу маңызды
ІІМ мәліметінше, соңғы жылы «банктен хабарласып тұрмыз» деген сылтаумен жасалатын алаяқтық қоңыраулар саны екі есе артқан. Мобильді банкинг пен онлайн төлем жүйелерінің кеңеюіне байланысты кибералаяқтық жаңа деңгейге көтеріліп отыр.
Мамандар азаматтарды абай болуға, жеке деректерін қорғауға және күмәнді қоңырауларға сенбеуге шақырады.
