Кентау 2075 жылға дейін экологиялық төтенше аймақ деп танылды. Бұл туралы Экология министрлігі мәлімдеді. Бұл шешім ұзақ жылдар бойы жалғасқан өндірістік жүктеменің салдарынан экологияның аса ауыр күйге түсуіне байланысты қабылданды. Алдағы жарты ғасыр бойы өңірде қатаң режим енгізілмек. Ал қала тұрғындарының өмірі бұрынғыдай болмайды. Ozgeris.info тілшісі тақырыпты зерттеп көрді.
Кентау — Түркістан облысындағы қала, Қаратау жотасының етегінде орналасқан. Қаланың атауы қазақ тілінде «кен тауы» деген мағына береді. Кентаудың тарихы Тұрлан тобының кен орындарын игерумен тығыз байланысты. Қала маңынан IX–X ғасырларға жататын ежелгі кен өндірісінің іздері мен құралдары табылған. XVI ғасырдан бастап бұл өңірде аз мөлшерде болса да қорғасын өндірілген.
2023 жылдың 1 қазанындағы мәлімет бойынша Кентау қаласында 74 681 тұрғын бар. Қалаға бағынышты ауыл округтерін қосқанда, бұл көрсеткіш 99 753 адамға жетеді. Этникалық құрамы негізінен қазақтар мен өзбектерден тұрады. Қала халқының медиан жасы — 23,2 жас.
Кеңес Одағы кезеңінен бастап ірі өндірістік орталық болған қала. Мұнда кезінде трансформатор және экскаватор зауыттары жұмыс істеген. Кейін кәсіпорындар тоқтап, халықтың біраз бөлігі көшіп кеткен. 2019 жылы қаланың өнеркәсіптік өнім көлемі 23,2 млрд теңгені құрады, нақты көлем индексі — 101,6%. Экономикалық құрылымда өнеркәсіп — 60%, ауыл шаруашылығы — 14%, қалғаны шағын және орта бизнеске тиесілі.
2020 жылы негізгі капиталға тартылған инвестициялар көлемі 57,2 млрд теңге болды, бұл 2019 жылмен салыстырғанда 2,3 есе көп. Қаланың индустриялық аймағында 10 жоба іске асырылуда, олардың үшеуі толық жүзеге асырылып, 100-ден астам жұмыс орны ашылған.
2024 жылы Қазақстанның Экология министрлігі Кентау қаласының 900 гектарлық өндірістік аймағын 2075 жылға дейін ерекше экологиялық апат аймағы деп жариялады. Келесі 50 жылда қалада арнайы режим енгізіледі, бұл Кентау тұрғындарының өмірін түбегейлі өзгертпек.
Ережеге сәйкес, аталған аймаққа кіру мен шығу қатаң реттеледі. Экологиялық апатты жоюға қатысы жоқ жаңа құрылыстар мен кәсіпорындарды кеңейтуге тыйым салынады. Санаториялар мен демалыс орындарын салуға да рұқсат етілмейді. Бұл экологиялық қауіптің деңгейінің өте жоғары екенін білдіреді.
Қауіпті аймақтарда тұратын тұрғындар қауіпсіз аймақтарға көшіріледі, ал Министрлік үйлерін тастап кетуге мәжбүр болған азаматтарға балама тұрғын үй беруге кепілдік беріп отыр. Бұған қоса, қоршаған ортаға елеулі қауіп төндіретін кез келген қызметке тыйым салынады немесе оған қатаң шектеулер енгізіледі. Бұл тек өнеркәсіпке ғана емес, экологияға зиян келтіруі мүмкін басқа да процестерге қатысты. Мұндай шаралар жағдайдың одан әрі нашарлауына жол бермей, экожүйені біртіндеп қалпына келтіруге мүмкіндік жасау үшін қабылданып отыр.
Биліктің бұл шешімі Кентау тап болған проблеманың ауқымын айқын көрсетеді. Бұрын қала экономикасының қозғаушы күшіне айналған өнеркәсіптік аймақ бүгінде адамдар мен табиғат үшін қауіптің көзіне айналды. 50 жылдық ерекше режимді енгізу – тек қазіргі дағдарысты еңсеру талпынысы ғана емес, сонымен бірге елдегі өнеркәсіп саясатына деген көзқарасты қайта қарау қажеттігін білдіретін белгі.
Кентаудағы экологиялық апат Қазақстан үшін күрделі сын-қатерлерді еңсеруге жіберілген сынақ іспеттес. Алдағы ондаған жылда билік тек мәселенің салдарын жоюмен ғана айналыспай, өңірді қалпына келтіру жолдарын да қарастыруы қажет. Бұл қадам экологиялық қауіптерге қарсы күресте батыл әрекеттердің үлгісіне айналуы мүмкін дейді мамандар.
