Қазіргі уақытта смартфонды пайдаланбайтын адамды кездестіру қиын екені рас. Еңбектеген баладан, еңкейген кәріге дейін аталмыш құрылғымен жүреді. Алайда, телефон қоңырауынан зәре-құты калмайтындар да аз емес. Оның, тіпті, ғылымда өзінің «телефобия» деген термині де бар. Телефон фобиясын немесе телефобияны алғаш рет 1990 жылы Британдық зерттеушілер сипаттаған еді, ал қазір ол әлеуметтік мазасыздықтың бір түрі ретінде танылған.
Ғалымдар не дейді?
Ұлыбританиядағы кеңсе қызметкерлерінің 2019 жылғы сауалнама қатысушыларының 62%-ы телефон шырылдағанда мазасыз ойлар, қобалжу пайда болатынын мойындаған. Бұдан жас ұрпақ та жиі зардап шегеді екен: 1981 жылдан 1996 жылға дейін туылғандардың 76%-ы, 1940 жылдан 1960 жылға дейін туылғандардың тек 40%-ы қоңырау кезінде мазасыздыққа ұшырайды. Телефобиясы бар адамдарда телефонмен сөйлесу сәтінде әрдайым қорқыныш пен алаңдаушылық тудырады. Фобия белгісіз нөмірдің қоңырауына жауап беруге ғана емес, сонымен бірге туыстарымен және жақын адамдарымен сөйлесуге де кедергі келтіреді. Қорқыныш күнделікті өмірде, жұмыста қиындықтар тудыруы мүмкін. Өйткені қалай да болсын әріптестермен немесе басшылармен телефон арқылы сөйлесуден қашу мүмкін емес. Ол іскерлік қарым-қатынастың маңызды бөлігі болып саналатынын бәріміз білеміз. Зерттеушілер телефобия көбінесе әлеуметтік мазасыздықпен немесе белгілі бір травматикалық оқиғамен байланысты деп санайды.
Фобияның себебі
Телефон қоңырауларынан қорқу, жауап дайындауға бірнеше минут жұмсау мүмкіндігінің болмауынан байланысты десек те болады. Әлеуметтік желілердегі қарым-қатынастан немесе электрондық поштаны жазудан айырмашылығы, қоңырау кезінде адам қайта оқып, жауапты түзете алмайды. Фобияның пайда болуының тағы бір ықтимал себебі – өз дауысын ұнатпау немесе ұялу.
Кейбір сарапшылар телефобияның басты себебі — сұхбаттасушыны жүзбе жүз көрмеуден туындайды деп санайды. Әңгіме барысында адам мимика мен ым-ишара сияқты, яғни кері сыртқы байланысты көрмегендіктен іштей қобалжу басып алады. Телефобиядан зардап шегетін кейбір адамдар үшін телефон қоңырауларына қарағанда бейне қоңыраулармен сөйлескен оңайырақ.
Мұндай қорқыныштарды жеңудің негізгі әдістерінің бірі – қорқынышқа қарама-қарсы шығу. Мысалы қарапайым жергілікті кафеге қоңырау шалып, олардың қашан жабылатындығы туралы сұрау, кейін ұзақ уақыт бойы сөйлеспеген отбасы мүшелерімен және ескі достарымен ішек тарқата әңгіме айту. Уақыт өте келе телефон қоңырауларынан қорқыныш сейіліп, аталмыш фобияны жеңуге болады.
Әсел БЕЙІМБЕТ.