Еліміз бұрын-соңды болмаған күрделі табиғи апатпен бетпе-бет келді. Себебі 80 жылдан кейін болған ең ірі су тасқыны халықты әбден әбігерге түсірді. Бұл табиғи апаттар Президент Тоқаевтың жіті бақылауында болған облыс әкімдері үшін нағыз сын сағатына айналды десек қателеспейміз. Кейбір облыс басшылары халық пен мемлекет басшысының сынына ұшырап, апатқа лайықты түрде төтеп бере алмады. Осыған орай Toppress.kz облыс әкімдерінің рейтингін жариялайды, — деп хабарлайды Ozgeris.Info.
Әкімдердің рейтингінде табиғи апаттарға лайықты жауап берумен қатар, қалаларды абаттандыру, инвестиция тарту, өнеркәсіпті дамыту, жаңа жұмыс орындарын құру және тұрғын үйлерді пайдалануға беруді қоса алғанда, олардың жұмысының басқа да негізгі аспектілері бағаланды. Бұл критерийлер өңірлердің қазіргі жағдайын ғана емес, сонымен қатар сауатты және жауапты басшылықтың маңыздылығын ескере отырып, олардың болашақ даму әлеуетін көрсетеді.
Жаз мезгілі демалыс уақыты болғандықтан, интернет-сарапшылар ауыс-түйіс күзге қарай болады деп болжап отыр. Жылы орынын суытуға негізі үміткер — Атырау облысының әкімі Серік Жамбылұлы. Бұдан бөлек Ақтөбе облысының әкімі Асхат Шахаровтың да тағдыры қалай шешілетіні белгісіз.
Қостанай облысының әкімі Құмар Ақсақалов та орынтағынан тұруы мүмкін. Әрі қарай «сарапшылардың» айтуынша, Ұлытау, Шымкент, Қызылорда және Батыс Қазақстан облыстарының әкімі көп ұзамай қазіргі қызметінен айырылады.
Шілде айында шыққан рейтингке әсер етпеген және келесі талдауға міндетті түрде енгізілетін басқа да бірқатар тақырып бар. Бұл тізімге әлеуметтік желіде кеңінен тараған журналист Асхат Ниязовтың Абай өңіріне сапары мен әкім Нұрлан Ұранхаевпен кездесуі кіреді.
Сондай-ақ, қазнетте талқыланған тақырыптардың бірі Шымкенттің экс-әкімі Мұрат Әйтеновтің ағасы Марат Әйтеновтің бұрынғы әйелі Дана Әтешованы үш баласымен үйінен күштеп қуып шыққаны туралы болды. Қазақстандықтар оған «Бишімбаев 2.0» сериалы деген атау беріп үлгерді.
- 1. Нұрлан ҰРАНХАЕВ, Абай облысы
Көктемгі су тасқынына байланысты Президент Тоқаевтан қатаң сөгіс алғандардың қатарында Абай облысының әкімі Нұрлан Ұранхаев болды. Әйтсе де, әкім есін жылдам жиып мемлекет басшысының тапсырмасына жедел ден қойды. Зардап шеккен аудандардың тұрғындарымен кездесіп, қажетті көмек көрсете білді. Осындай жағдайда аймақ басшысы өзін тиімді дағдарыс менеджері ретінде көрсете білді, дейді сарапшылар.
Нұрлан Ұранхаевтың шекаралық аймақ басшысы ретіндегі жұмысының маңызды бөлігі халықаралық ынтымақтастықты дамыту. Мамыр айында Абай облысының әкімі ҚХР Мемлекеттік кеңесі төрағасының орынбасарымен кездесіп, аймақтық ынтымақтастық, сауда-инвестициялық өзара іс-қимыл және энергетикалық әріптестік мәселелерін талқылады. Бүгінде аймақ пен Қытай арасындағы тауар айналымының көлемі белсенді түрде артып келеді. Өткен жылы ол 260 миллион доллардан астамды құрады.
Облыста қала инфрақұрылымын жақсарту, оның ішінде «Оқушылар сарайын» салу және облыс орталығының көшелерін абаттандыру жұмыстары белсенді жалғасып жатыр. Әлеуметтік желіде жергілікті биліктің Семейді абаттандыру жұмысы туралы оң пікірлер көптеп жазылып жатыр.
Нұрлан Ұранхаевтың бастамасымен 2022 жылы болған өрттен кейінгі бірегей жолақты орманды қалпына келтіру бойынша ауқымды науқан мыңға жуық адамды өзіне тартты. Сондай-ақ, Өскеменде Ертіс бойымен кеме қатынасының қайта жанданғанын атап өткен жөн, бұл мамандардың пікірінше, өңірдегі өзен көлігі инфрақұрылымын дамыту үшін маңызды қадам болды.
- 2. Дархан САТЫБАЛДЫ, Түркістан облысы
Екінші орында Түркістан облысының әкімі — Дархан Сатыбалды. Ол сәуір айында Түркістан қаласының бас жоспарына сәйкес жаңа нысандардың құрылысы мен инвестициялық жобалардың жүзеге асырылуын қатаң бақылаудың маңыздылығын атап өтті. Енді нысандар сәулетшілер бекіткеннен кейін ғана салынады. Сарапшылар бұл қазіргі қала келбетін шығыс стилінде сақтаудағы маңызды қадам деп есептейді.
Облыс орталығының бас жоспарындағы елеулі жобалардың бірі – Күлтөбе елді мекенін ашық аспан астындағы мұражай-саябаққа айналдыру. Бұл археологиялық мұражай-паркті құрудың бірінші кезеңі аяқталуға жақын. Соынмен қатар көптеген туристер мен зерттеушілерді тартуға уәде береді.
Сондай-ақ, Арыс қаласында ауыл тұрғындарының әл-ауқатын арттыруға бағытталған бағдарламалар белсенді түрде жүзеге асырылуда. «Ауыл аманаты» бағдарламасы аясында 770 млн теңгеге 131 жоба қаржыландырылды. Мамандар облыс билігінің инвестиция тарту, агроөнеркәсіп кешенін дамыту және суды үнемдеу технологияларын енгізудегі тиімділігіне назар аударуда. Облыста маңызды мәдени-әлеуметтік нысандардың құрылысы аяқталды.
- 3. Жеңіс ҚАСЫМБЕК, Астана қаласы
Астана әкімі Жеңіс Қасымбектің алдында демографиялық өсу аясында үлестік құрылыс, қаланы абаттандыру, коммуналдық мәселелер, сондай-ақ мектептер мен балабақшалардың тапшылығы сияқты бірқатар күрделі мәселелер тұрды. Осыған қарамастан Қасымбек мәселені жоюға мүмкіндік беретін мұндай сынақтарға жоғары дайындықты көрсетті. Мысалы, ол заңсыз құрылыс салушылармен күресу үшін тиімді шараларды қолданды. Қасымбек Астанадағы мәселесі бар тұрғын үй кешендерінің барлық үлескері жыл соңына дейін пәтер кілттерін алатынына сендірді. Проблемалық 16 жылжымайтын мүлік пен төрт мыңнан астам инвестордың 90%-ы баспанаға қол жеткізді.
Елорда әкімі қаладағы негізгі құрылыс компанияларына да нақты талаптар қойып, орындалмаған жағдайда нысандардағы жұмыстарды тоқтатуға уәде берді. Осы жылдың маусым айынан бастап бірде-бір құрылыс компаниясы инженерлік желілерсіз және рұқсат құжаттарынсыз жаңа нысандардың құрылысын бастай алмайды.
Мамыр айында Жеңіс Қасымбек халық санының белсенді өсуіне байланысты елордада жаңа ауданның құрылғанын, сондай-ақ рекордтық мектептердің салынуын хабарлаған болатын. Жыл соңына дейін 64 мыңға жуық оқушыға білім беретін 23 мектептің құрылысын аяқтау жоспарлануда.
- 4. Ермек КӨШЕРБАЕВ, Шығыс Қазақстан облысы
Шығыс Қазақстан облысының әкімі Ермек Көшербаев азық-түлік импортының жоғары қарқынымен белсенді күресті бастады. Сөрелерде ресейлік өндірушілердің үстемдігі үшін жергілікті шенеуніктерді сынға алды. Сонымен қатар, облыс басшылығы Өскеменде тұрған тұрғын үй коммуналдық шаруашылық мәселелерін шешуге кірісті. Тұрғындардың қоқыстарды уақтылы жинамау және көшелердегі қарды сапасыз тазалау туралы үнемі шағымдары Көшербаевтың Алтай, Серебрянск және Өскемендегі тазарту құрылыстарын қайта құру туралы жариялауына әкелді. 1977 жылы салынған бұл құрылымдар көптен бері жөндеуді қажет етеді.
Экологиялық бастамалар аясында Ермек Көшербаев «Ost Fish» компаниясының өкілдерімен кездесті. Олардың тарихи популяциясын қалпына келтіру мақсатында Қара Ертіске 500 бас Сібір бекірелерін жіберді.
Титан өнімдерінің өндірісін оқшаулау мәселелері де өңір басшысының назарында. Airbus, Aubert&Duval және UKAD өкілдерімен кездесу стратегиялық серіктестік пен қазақстандық титанды шетелдік компаниялардың сатып алу көлемін арттыру үшін әлеуетті мүмкіндіктер ашады. Сонымен қатар, Көшербаев қысқы су тасқынынан зардап шеккен Риддер тұрғындарының жағына шығып, кінәсінен төтенше жағдай болған «ЛК ГЭС» ЖШС иесінен келтірілген шығынды өтеуге көмектесуін талап етті.
- 5. Ерболат ДОСАЕВ, Алматы қаласы
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевпен өткен кездесуде Алматы әкімі Ерболат Досаевқа мегаполистегі инфляцияны төмендету және бағаны тұрақтандыру қажеттігіне байланысты мәселелерді шешу тапсырылды. Сонымен қатар, Президент қаланың кейбір аудандарындағы сумен қамтамасыз ету мәселелеріне тоқталды. Өйткені олар шұғыл назар аударуды және шешуді қажет етеді.
Қазақстанның саяси белсенді өңірінде біз күтпеген жағдай қалыптасты. Тұрғындар азырақ наразылық білдіре бастады. Себебі азаматтардың мәселелері шешіліп, аудан әкімдерінің жұмысы мен жергілікті жердегі жағдайды үнемі бақылауда болды. Қалада көгалдандырудың жаңа ережелері қабылданды. Бұдан бөлек билік басындағыларға қатысты сынның санын азайту жұмысы да жолға қойылды.
Әкімдік инженерлік және инженерлік жүйелерді ауқымды жаңғырту жұмыстарын жүргізіп, жол жөндеу шараларын жақын арада аяқтауды жоспарға қойды. Оның ішінде Төле би көшесін ашу мәселесі де бар.
Қалада «Алматы – ортақ үйіміз» серіктестігі іске қосылды. Жалпы инвестиция көлемі 1,8 трлн теңгеге дейін өсті. Қаладағы ЖӨӨ 10%-ға өсіп, 24,8 трлн теңгені құрады.
Осының барлығы қаладағы жұмыссыздық деңгейін 5%-дан 4,8%-ға дейін айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік берді.
- 6. Асхат ШАХАРОВ, Ақтөбе облысы
Рейтингтің бұрынғы көшбасшыларының бірі Ақтөбе облысының әкімі Асхат Шахаров бесінші орынға төмендеуі күткен нәтиже болды. Өңірде бұрын-соңды болмаған су тасқыны 4 мыңнан астам тұрғын үйге зақым келтірді. Салдарынан Асхат Шахаров мемлекет басшысынан ескерту алды. Нәтижесінде зардап шеккен аудандарда 652 жаңа үй салу және 309 үй сатып алу келісілді. Сондай-ақ су тасқынынан зардап шеккен 3123 үйді жөндеу жоспарлануда.
Ал, Ақтөбеде тұрмыстық қатты қалдықтарды шығару мәселесі шешілмей, тұрғындардың наразылығын тудырды. Бұл қызметтерге 1,7 миллиард теңге қаражат сонау өткен жылдың желтоқсан айында бөлінген, бірақ бюрократиялық мәселелерге байланысты өтініш әлі қаралмаған. Соның салдарынан қоқыс қаптары тазартылған күннен кейін де алынбай қалады. Жолдардың жағдайына келер болсақ, екі-үш жыл бұрын жөнделген 13 жол қазірдің өзінде жарамсыз болып саналып отыр.
Соған қарамастан сарапшылар Шахаровты қысқа мерзімде кез келген мәселені шешуге қабілетті елдегі ең үздік дағдарыс менеджерлерінің бірі деп атайды. Бұл ретте Ақтөбе облысы әкімінің жағдайды тез арада түзетуге толық мүмкіндігі бар.
- 7. Бейбіт ИСАБАЕВ, Жетісу облысы
2023 жылы Жетісу өңірі әлеуметтік-экономикалық дамуда айтарлықтай жетістіктерді бағындырып, 117,4%-дық экономикалық өсу қарқынына қол жеткізді. Бұл — Қазақстандағы ең жоғары көрсеткіштердің бірі. Биылғы жылы 14 жаңа өндіріс орны іске қосылып, жұмыс істеп тұрған 5 нысан кеңейтіліп, 345 жаңа жұмыс орны ашылды. Тартылған инвестицияның жалпы көлемі 350,8 млрд.теңгені құрады. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 15,4%-ға жоғары, оның ішінде 225,4 млрд.теңге сомасына елеулі жеке инвестициялар тартылды. Инвестициялық жобаларды іске асыру жылдық жоспардың 107,0% деңгейінде орындалуына әкелді.
Жетісу өңірінің жасыл энергетика саласында да әлеуеті зор. Алакөл ауданында қуаттылығы 1 ГВт болатын ең ірі жел электр станциясының құрылысы жоспарлануда. Бұл өңірдің жаңартылатын энергия көздерін дамытуға деген ұмтылысын көрсетеді. Қытайлық серіктестермен ауыл шаруашылығы, өңдеу және сауда салаларындағы бірлескен инвестициялық жобалар халықаралық ынтымақтастықтың жоғары деңгейін және аймақтың инвестициялық тартымдылығының бір көрінісі.
- 8. Ғабит СЫЗДЫҚБЕКОВ, Шымкент қаласы
Шымкентте өнеркәсіп саласы айтарлықтай инвестиция тартып, белсенді түрде дами бастады. Қытайлық компания аймақ экономикасын нығайтып қана қоймай, мыңға жуық жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік беретін металлургиялық зауыт құрылысына екі миллиард долларға жуық инвестиция салуды жоспарлап отыр. Бұл ретте қалада жыл сайын 72 миллион дана жұмыртқа өндіретін «АйМар КУС» заманауи құс фабрикасы іске қосылып, қаланың жалпы қажеттілігінің айтарлықтай үлесін құрады. Бұл бастамалар Шымкенттің өнеркәсіптік өсуге және азық-түлік нарығындағы позициясын нығайтуға ұмтылысын көрсетеді.
Жаңа өнеркәсіп нысандарының құрылысы қарсаңында қала әкімі Ғабит Сыздықбеков Шымкенттің спорт инфрақұрылымы мен мәдени әлеуетін дамытуға сүбелі үлес қосатын 35 мың орындық жаңа стадионның құрылысы басталғанын мәлімдеді. Экологиялық жағдайды жақсартып, қала бюджетіне қосымша кірісті қамтамасыз етуде түрік инвесторлары жүзеге асырған құрама циклді зауыттың ашылуы да маңызды рөл атқарады. Инвестицияларды тарту жөніндегі күш-жігерді өңірдегі инвестициялық жобаларды әзірлеуге және жүзеге асыруға көмектесетін, бизнес үшін рәсімдерді мақсатты түрде жеңілдететін Shymkent Invest фронт-офисінің жұмысы қолдауда.
Әкімнің өзіне пиар жасауға деген зор сүйіспеншілігін де атап өткен жөн. Оның бренд киімдерді киіп алып қолына күрек ұстап, етікпен асханада түскі ас ішіп отырғанын көруге болады.
- 9. Нұрлыбек НӘЛІБАЕВ, Қызылорда облысы
Қызылорда облысында 150 отбасы Тасбөгет кентіндегі екі көпқабатты үйден жаңа пәтердің кілтін алды. Бұл шара өңірдегі ауқымды тұрғын үй бағдарламасының бір бөлігі болды. Өткен жылы 300 тұрғын үй салынып, 11 мыңнан астам тұрғынды баспанамен қамтамасыз етті. Биыл 67 жаңа үй салу жоспарланса, жыл басынан бері 462 отбасы қоныс тойын тойлады. Мамандардың айтуынша, жергілікті биліктің өңір тұрғындарының жағдайын тез арада жақсартуға деген ұмтылысы таңданыс тудырады.
Қызылорда облысындағы туризм саласы да оң динамика көрсетіп отыр. Өткен жылы туризм саласына инвестиция тарту жоспары 201 пайызға артығымен орындалды. Өңірдің туристік әлеуетін арттыру үшін сәуір айында Еуроодақ елшілері инвестициялық мүмкіндіктермен танысты. Жаңа автовокзал пайдалануға беріліп, Қорқыт ата әуежайының жаңа терминалының құрылысы аяқталды. Бұл шаралар өз жемісін берді: өткен жылы туристер саны 2022 жылмен салыстырғанда 112,8%-ға өсті.
Сондай-ақ, аймақта Арал теңізінің құрғауының салдарымен белсенді күрес жүргізілуде. «ҚазМұнайГаз» АҚ қолдауымен құрғаған теңіз түбіне 4,4 миллионнан астам сексеуіл көшеттері отырғызылады, бұл аумақты шаң мен тұздан қорғауға, шөлейттенуді бәсеңдетуге және биоәртүрлілікті сақтауға көмектеседі. Сондай-ақ аталмыш бастама төрт түлікті жеммен қамтамасыз ету арқылы мал шаруашылығы саласына да пайдасын тигізеді.
Қызылорда облысында тамшылатып суару әдісін қолданатын бау-бақша шаруашылығын дамыту жалғасуда. «Қаратау жемісі» алма бағын қазірдің өзінде 1,6 млрд теңге инвестиция құйып, алдағы екі жылда 2,5 млрд теңгеге жеміс-жидек пен көкөніс сақтайтын қойма салу жоспарлануда.
- 10. Құмар АҚСАҚАЛОВ, Қостанай облысы
Қостанай облысы да көктемгі су тасқынынан зардап шегіп, 1200-ден астам үйді зақымдады. Қостанай облысының әкімі Құмар Ақсақалов Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтан су тасқынына қарсы уақтылы шаралар қолданбағаны үшін ресми талаптардың толық орындалмағаны туралы ескерту алды. Дегенмен, аймақта зардап шеккен аудандардағы тұрғын үйлер мен инфрақұрылымды қалпына келтіру өте жылдам жүріп жатыр. Үйсіз қалған тұрғындар үшін мемлекеттік резерв пен демеушілік инвестиция есебінен Қостанай және Арқалық қалаларынан 101 пәтер сатып алынды.
Су тасқыны Ақсақаловты облыс басшыларының рейтингтік кестесінен төмен түсіргені сөзсіз, бірақ соған қарамастан, өңір даму үстінде. Мәселен, Қостанайда жоғары технологиялық екі зауыттың құрылысы соңғы сатыда тұр. Жаңа темір құю цехы өнеркәсіптік сектордың қуатты қозғалтқышына айналады. Ал екінші зауыт іштен жанатын қозғалтқыштардың блоктары мен бастиектерін, сондай-ақ жүк көліктерінің жетекші осіне арналған редуктор корпустарын шығарады. Сондай-ақ 2025 жылға дейін аяқталуы тиіс Жезқазған-Петропавл жолының құрылысы да өңір үшін маңызды жоба. Ол көлік қолжетімділігін жақсартады және Қазақстанның оңтүстігі мен орталығына баратын жолды қысқартады. Сондай-ақ, жуырда ғана 100 жаңа жұмыс орны ашылып, салық түсімдерін арттыратын ірі машина жасау зауыты ашылды.
- 11. Марат СҰЛТАНҒАЗИЕВ, Алматы облысы
Алматы облысының әкімі Марат Сұлтанғазиев өңірде қолайлы инвестициялық климат құруға және ауқымды «Alatau City» жобасын дамытуға тиімді жағдай жасауда. Шетелдік компаниялармен кездесуде Сұлтанғазиев алдағы инвестициялар мен жаңа қаланы дамытудың маңыздылығына тоқталды. «Алатау» арнайы экономикалық аймағында 7 мың жұмыс орнын құруды көздейтін 383 млрд теңгені құрайтын 11 ірі инвестициялық жобаны енгізу жоспарлануда. Сонымен қатар, бұл өршіл жоба Нобель сыйлығының лауреаты профессор Рае Квон Чунгтың пайымдауынша, экологиялық таза және озық қала құруға бағытталған. Негізгі идея – таза отынды пайдалана отырып, қоғамдық көлікті дамыту, бұл қаладағы жанармаймен жүретін көліктердің санын және ауаға шығарылатын зиянды заттардың деңгейін айтарлықтай төмендетуі тиіс.
«Alatau City» жобасы тығыздалып, көпқабатты үйлер салынып жатқан Алматыға антропогендік жүктемені азайтуға бағытталған. Бұл стратегиялық тәсіл аймақтың инфрақұрылымы мен экономикасының дамуына ықпал етіп қана қоймай, көлік жүйесін жаңғырту және жаңа қалалық кеңістіктің экологиялық тұрақтылығы арқылы азаматтардың өмір сүру сапасын жақсартуға ұмтылады.
Қонаевтың өзінде жаңа үйлер, көпсалалы аурухана, драма театры салынады деп жоспарлануда. Алдағы бес жылда қала студенттік орын тапшылығы мәселесін де шешуді көздеп отыр.
- 12. Марат АХМЕТЖАНОВ, Ақмола облысы
Ақмола облысы да тасқыннан аман қалған жоқ. Облыста 2 мыңға жуық үйді су басты, оның 359-ы жөндеуге және оларды салуға 10,5 миллиард теңге бөлінді. Бұл соманың жартысынан сәл астамын кәсіпкерлер берген. Көп ұзамай су тасқынынан зардап шеккендердің біразы Ақмола облысы әкімінің қолынан жаңа пәтерлердің кілтін алды.
Бұл ретте облыстың білім беру саласында кейбір жобалар бойынша күрделі кешігулер орын алды және оларды жеделдетіп аяқтау үшін облыс әкімінің араласуына тура келді. Мамандардың айтуынша, жұмыс сапасы төмен, мерзімі өтіп кеткен құрылысы аяқталмаған нысандар өңірде білім сапасына кері әсерін тигізіп, бюджетке қосымша салмақ түсіруде.
Сонымен қатар, демалыс орындарын абаттандыру мен санитарлық тазалауда да мәселелер бар. Жыл сайын небәрі 450 мың рекреациялық жүктемемен миллионға жуық турист келетін Бурабай курорты қоқыс мәселесінен, көлік тұрағы, орындықтар мен дәретханалардың жетіспеушілігінен зардап шегеді. Бұл мәселені шешу үшін билік Зеренді, Ерейментау, Қорғалжын аудандары сияқты баламалы туристік бағыттарды дамытып, Бурабайға түсетін салмақты азайтып, өңірдегі туристік қызметтің жалпы сапасын жақсартуға уәде берді.
- 13. Ермағанбет БӨЛЕКПАЕВ, Қарағанды облысы
Мамыр айында Қарағанды облысының әкімі Ермағанбет Бөлекпаев су құбыры желілерін ауқымды қайта жаңғыртуды, оның аясында 130 шақырымнан астам су құбыры жаңартылатынын мәлімдеді. Сондай-ақ, облыста дәнді дақылдар алқабының қысқаруына байланысты майлы дақылдардың егіс көлемі 27,3 мың гектарға, ал мал азықтық дақылдар 18,2 мың гектарға ұлғаяды.
Балқашта туристік аймақтарды дамыту үшін жер телімдері ұсынылып, 2025 жылға дейін туристер ағынын 170 мың адамға дейін жеткізу жоспарлануда.
Қарағандыда Балаларды қорғау күні Пришахтинскідегі алғашқы қосымша білім беру нысанына айналған заманауи «Оқушылар сарайы» ашылды. Ал, облыс орталығында қала тұрғындарына саябақ саламыз деп уәде етілген жерге мектеп салу төңірегінде жанжал шықты.
Сондай-ақ, Ермағанбет Бөлекпаев Саран қаласында елді мекеннің дамуына тың серпін беріп, оны моноқала мәртебесінен шығаруға мүмкіндік берген индустриялық аймақ құру қорытындылары туралы баяндады. Ал, сол Сарандағы шина шығаратын зауыт жұмысшылары жалақының қысқаруына және жұмысшылардың қысқаруына байланысты өз жағдайына қатты наразы. Сондай-ақ, облыста өндірісте жұмыс істейтін мамандар әлі де жетіспейді. Жалпы Бөлекпаев рейтингтің ортасын сенімді ұстап тұр, бұл аймақтағы тұрақтылық пен ешқандай сілкіністердің жоқтығымен расталады.
- 14. Асайын БАЙХАНОВ, Павлодар облысы
Ағымдағы жылы Павлодар облысында 52 өнеркәсіпті біріктіретін және 10 мыңға жуық жаңа жұмыс орнын ашатын неміс үлгісіндегі инвестициялық аймақ құру жоспарлануда. Бұл жоба аймақтағы экономикалық белсенділікті ынталандыруға бағытталған. Мұндай бастама қомақты инвестиция тартып, жергілікті өнеркәсіптің дамуына ықпал етеді деп күтілуде.
Павлодар облысының байлығы мен жетістіктеріне қарамастан, өңірде сауда саласында қиындықтар бар. Ресейден арзан сүт өнімдері импортының күрт артуы өз өнімдерін өткізуде жергілікті кәсіпкерлергі қиындық әкелді. Сондай-ақ мамандар облыста әлеует пен ресурстарды тиімді пайдалануды қамтамасыз ету үшін өңірдегі кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау жүйесін реформалаудың кезек күттірмейтін қажеттілігін атап өтеді.
- 15. Ербол ҚАРАШӨКЕЕВ, Жамбыл облысы
Жақын арада Таразда құны 6 млн доллар болатын тамшылатып суару жүйесін шығаратын зауыт жұмысын бастайды.
Облыста жол жөндеу жұмыстары қарқынды жүргізілуде: ағымдағы жылға жалпы сомасы 23,3 млрд теңгеге 332 жоба жоспарланған. Билік өкілдерінің айтуынша, жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы жергілікті жолдардың үлесі 99%-ға жетеді.
Дегенмен, білім беру ұйымдарында балаларды зорлау фактілерінің көбеюі алаңдатады және облыс басшылығының рейтингтеріне кері әсерін тигізеді.
Оның үстіне мамыр айында Жамбыл облысындағы ауыл мектебінде оқушы қайтыс болды. Қылмыс жасады деген күдікпен жоғары сынып оқушыларының бірі уақытша ұстау изоляторына қамалды.
- 16. Ғауез НҰРМҰХАМБЕТОВ, Солтүстік Қазақстан облысы
Солтүстік Қазақстан облысында Есіл өзенінің еріген ағыны мен Ақмола облысынан келетін су тасқыны 73 миллиард теңге шығын әкеліп, Қызылжар ауданында 1,5 мың үйді басып қалды. «Петропавл қаласының даму бюджеті 68 млрд теңгені құрайды. Бізге 73 млрд теңге қажет, оның 95 пайызы облыс орталығы мен Қызылжар ауданына тиесілі», – деді облыс әкімі Ғауез Нұрмұхамбетов. 2017 жылғы су тасқынынан кейін салынған бөгет тасқын көлеміне төтеп бере алмай, жергілікті тұрғындар еріктілермен бірге ағынды ұстап тұруға тырысқанымен, нәтиже болмады. Бұл тәжірибе инфрақұрылымды күшейту және мұндай апаттарға дайын болу қажеттігін көрсетеді.
- 17. Нариман ТӨРЕҒАЛИЕВ, Батыс Қазақстан облысы
Облыс 2024 жылы су тасқынынан ең көп зардап шеккендердің қатарында болғаннан кейін Батыс Қазақстан облысының әкімі Нариман Төреғалиев те туралы ескерту алды. Облыстық Төтенше жағдайлар департаментінің мәліметінше, су тасқыны салдарынан Орал қаласының айналасындағы Жайық, Дерқұл және Шаған өзендерінің бойындағы 50 саяжай елді мекендерін су басып, 13,8 мыңнан астам адам зардап шекті. Зардап шеккендердің көбі әлі де эвакуациялау орталықтарында, уақытша баспана жалдап немесе туыстарының үйінде тұрып жатыр. 200-ден астам үй тұруға жарамсыз деп танылды.
Билік зардап шеккендерге көмек көрсете бастады. Үйін су басқан әрбір отбасына бір реттік әлеуметтік көмек көрсетілді. Алайда, жәбірленушілер өтемақы алудың күрделі процесс екені дәлелденгенін, ал үйлері суға батқандардың көбінің басқа баспанасы бар деп кезекте тұрғанын алға тартады. Салдарынан бүкіл дүние-мүлкінен айырылған тұрғындар Батыс Қазақстанда наразылық акциясын өткізіп, тас жолдарды жауып тастады. Алайда облыс билігі халық алдына шығып, әлеуметтік шиеленісті сейілтудің орнына оқиға орнына прокурорды жіберіп, тұрғындардың одан сайын бас көтеруіне алып келді.
- 18. Серік ШӘПКЕНОВ, Атырау облысы
Атырау облысындағы ең ірі көктемгі су тасқыны әсіресе Құлсары қаласында болып, ақыры қала тұрғындарының жаппай наразылығына алып келді. Билік шаршы метрі үшін 200-240 мың теңге көлемінде өтемақы төлеуге дайын болды. Бұған жауап ретінде қала тұрғындары шеру өткізіп, биліктен шаршы метрі үшін 400 мың теңгеден өтемақы талап етті. Олар мұны тек баспаналарынан ғана емес, қосалқы құрылыстарынан, көліктерінен, киім-кешектерінен, тұрмыстық техникаларынан, жиһаздарынан айырылғандары үшін талап етіп отырғандарын айтты.
Өз кезегінде Серік Шәпкенов су тасқынына дайындық кезінде жіберілген қателіктерді мойындап, соңғы 30 жылда өзендердегі су деңгейінің азаюына байланысты өңірде тыныштық орнағанын атап өтті. Брифингте ол тереңдету жұмыстары жүргізілмегенін, бөгеттердің нығайтылмай жатқанын, кей жерлерде толығымен жойылғанын айтты. Су қорғау аймағында ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер телімдері берілгенімен, арықтар тазартылмаған. Шәпкенов қазіргі жағдай қайталанбас үшін бұл жұмыстардың барлығы аяқталады деп сендірді.
Ал, әлеуметтік желілердегі пікірлер аймақтағы үлкен әлеуметтік шиеленісті көрсетеді. Өңір басшыларының атына айтылып жатқан келеңсіз, оның ішінде жағымсыз пікірлердің көптігіне қарағанда, облыс тұрғындары билік жұмысына көңілі толмайды.
- 19. Берік ӘБДІҒАЛИҰЛЫ, Ұлытау облысы
Үкіметтің Берік Әбдіғалиұлына деген сенімі бірте-бірте азайып бара жатқандай. Сарапшылар Ұлытау облысының әкімін қызметтен босатудың ауылы алыс емес деп есептейді. Мәселен, облыста жүргізілген мемлекеттік аудит нәтижесінде 4,1 млрд теңгеге қаржылық заң бұзушылықтар мен бюджет қаражатын басқарудағы жүйелі кемшіліктер анықталды. Аудиторлық есепте сумен жабдықтау, кәріз желілерінің айтарлықтай тозуы сияқты қордаланған өңірлік мәселелерді шешу бойынша тиімді шаралардың жоқтығы көрсетілген. Білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт нысандарының құрылысы мен жөндеу жұмыстарының деңгейі төмен. Бұл әлеуметтік инфрақұрылымның нашарлауына әкеліп, мұнымен шұғыл айналысуды және аймақтың стратегиялық жоспарларын қайта қарауды талап етеді.
Облыстағы мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдардың ғимараттарының тозуы 65 пайыздан асқан, кей жағдайда 100 пайызға жетеді. Балабақшалардағы орындардың тапшылығына байланысты облыс әкімдігі Жезқазған мен Сәтбаев қалаларында балабақша құрылысын аяқтай алмады. Дәл осындай проблемалар денсаулық сақтау саласында, әсіресе медициналық ғимараттардың тозуы 60%-дан асатын ауылдық жерлерде байқалады. Облыста қажетті көпсалалы және жоғары мамандандырылған медициналық орталықтар, ауруханалар мен жедел жәрдем станциялары құрылмаған.
Сондай-ақ аудит нәтижелері 1,7 млрд теңгеге бюджетті тиімсіз жоспарлауды, 7,8 млрд теңге сомаға бюджет қаражаты мен активтерді мақсатсыз пайдалануды, 22,8 млрд теңге сомасындағы шығын мен алынбаған пайданы көрсетті. Бұл нәтижелер Ұлытау өңірінде байыпты реформалар мен бюджет қаражатының пайдаланылуына бақылауды күшейту, сонымен қатар әлеуметтік инфрақұрылымды жақсарту және өңір тұрғындарының өмір сүру сапасын көтеру бойынша нақты шаралар қабылдау қажеттілігін көрсетеді.