Кейде әлеуметтік желіде немесе басылым бетінде жарияланған жан дүниемізде болып жатқан алай-дүлей өзгерістерді, жүрегіміздегі ерекше сезімдерді дөп басатын жазбаларды оқып, «Мына жазба дәл менің жан сырым ғой. Мұны кім жазды екен? Қалай жазылған?» деп таңырқап жататынымыз бар. Сол сәтте әлгі жазбалардың авторын да іздейтініміз рас. Міне, сондай нәзік те, әсерлі жазбаларын оқырмандарына жеткізіп, бүгінде көпшіліктің сүйікті авторына айналып үлгерген жандардың бірі — Шынар Әбілда. Біз белгілі аудармашы Шынар Әбілдамен сәті түсіп, әңгімелескен едік…
— Сізді жұрт «Өзгеріс ойдан басталады» жинағыңыз арқылы таниды. Осы жинақ туралы айтып берсеңіз.
— «Өзгеріс ойдан басталады» деген кітап екі сериялы болып басылып шықты. Бірінші бөлімі бала тәрбиесіне қатысты аударма мақалаларды қамтыса, екінші бөлімі махаббат пен қарым-қатынасқа арналды. 2016 жылы Фейсбук әлеуметтік желісінде аудармаларымды топтастыратын «Өзгеріс ойдан басталады» деген топ аштым. Кейін оқырмандардың сұрауымен сол топта жинақталған мақалаларды кітап етіп басып шығарудың реті келді. «Қаламгер» баспасынан Айжан Табарак хабарласып, екшеп берсеңіз, басып берейік деді. Кітапты басумен осы баспа айналысты. Алғашқы кітап Айжанның айтуынша, 3500 дана болып шыққан екен. Екіншісі мың данамен шықты.
— Сіз орыс тілінен аударма жасайсыз. Көбінесе көркем әдебиеттен, психология әлемінен аудармалар жасауды ұнатасыз. Бұл салаға қалай келдіңіз? Біздің білуімізше, сіз журналистсіз. Журналист болып қанша уақыт еңбек еттіңіз?
— Қазақ Ұлттық университетінің Журналистика факультетін 2002 жылы тәмамдадым. Мамандығым бойынша журналистпін. Университетті бітірген соң он шақты жыл түрлі мерзімді баспасөзде тілші болып жұмыс істедім. «Доживем до понедельника», «Вечерняя Астана», «Астана ақшамы», «Денсаулық әлемі», т.б. газеттерде тілші болдым. Кейін «Азияинформ» деген баспаға аудармашы болып жұмысқа орналастым да, аударма деген саланы меңгере бастадым. Сол баспада жүргенде психологиялық мақалаларды аударумен шұғылдандым. Кейін соның бәрін фейсбуктегі парақшама жариялап отырдым. Оқырман жақсы қабылдаған соң арнайы топ аштым. Оны жоғарыда атап өттім. Осылай аудармашылық менің әуестігіме айналып кетті.
— Аудармаларыңызға өзіңіздің көңіліңіз тола ма? Жалпы қанша шығарманы аударып үлгердіңіз?
— Мен аударған дүниелердің дені — психологиялық және мотивациялық мақалалар. Аударманың бір жақсысы қаламгердің стилін қалыптастырады. Көркем әдебиет туралы, жазу стилі туралы ой қалыптастырады. Аударма саласында жүргеніме 7-8 жыл болды. Он шақты кітабым басылып шықты. «Фолиант» баспасының тапсырысымен ертегілер аударғанмын. Мырзагелді Кемел ағамызбен бірігіп шығарған «Жетілудің 7 жолы», «Жазбаша тренинг – 3» деген кітаптарым да бар. «Таң шапағаты» да қазақшаға аударылды. Арасында бірді-екілі көркем дүниелер бар. Мәселен, Жан Жиононың «Ағаш егетін адам», «Анна Франктің «Пана» атты күнделігі. Біршама аудармаларым «Өзгеріс ойдан басталады» І, «Өзгеріс ойдан басталады» ІІ кітаптарында жинақталды. Көркем дүние аударуға енді беталыс жасап жатырмын.
— Сізді үлкен де, жас та сүйсініп оқиды. Аудармаларыңыз адамның жан дүниесінде болып жатқан түрлі құбылыс пен сезім, уайым-қайғы, жалпы өзгерісті дөп басып бейнелейді. Соған қарағанда сіздің жан дүниеңіз өте нәзік сияқты. Сіз аударманы өз болмысыңызға қарай таңдайсыз ба, әлде басқа себебі бар ма?
— Жалпы жазуға келетін адам тағдырлы болмаса, адамның жүрек лүпілін дөп баса алмайды. Сөзі сылдыр боп қалады. Адам сезіне алған дүниесін ғана сипаттай алады. Жүрекке жақын дүниені сипаттап, оны өзгенің жүрегіне дәл солай етіп қондырып беру оңай емес. Бұл үшін талант керек. Адам өз ішіндегі алапат сезімді түйсіне алса ғана оны өзгелерге де сезіндіре алады. Өзімнің шамам жете алатын дүниелерді аударуға тырысамын. Саяси, техникалық аудармаларға жоқпын. Мен психология мен мотивация, көркем әдебиетке жақынмын. Махаббат пен мейірім туралы шығармаларды аударған ұнайды. Менің оқырманым мені басқаша елестете алмайтын да шығар. Өзімнің нишамды тапқан адаммын. Мені қызықтыратын нәрсе өзгені де қызықтырса, бұл қуаныш. Ал пайдасы тисе, нұр үстіне нұр.
— Инстаграм, фейсбукте белсендісіз. Жалпы желіде жұртшылық сізге қандай (жақсы/жаман) пікірді көп қалдырады? Қанша оқырманыңыз бар?
— Менің аудармадағы жолымды ашқан осы әлеуметтік желілер ғой. Менің негізгі аудиториям фейсбук пен инстаграмда қалыптасты. Сондықтан аудиторияма күнделікті қызмет ету — мен үшін ғанибет. Мені тұрақты оқып қолдайтындар да, қабылдай алмайтындар да бар. Мен әр адамды өзгеріске итермелейтін аудармаларды іріктеймін. Әр адамның өз ерекшелігі бар, соны тануға үндеймін. Құдай берген болмысты сындырып алмай, жақсартуға тырысуды меңзеймін. Оны жастар жағы өзіңнің тамаша нұсқаңды жасауға ұқсатады. Жасы үлкендер салт-дәстүрге қарсы деп қабылдап жатады. Әлеуметтік желінің бәрін өзім жүргіземін. Қазіргі таңда инстаграмда 16,7 мың жазылушым бар. Фейсбуктегі «Өзгеріс ойдан басталады» тобымда 35 мың оқырманым бар.
— Қазір қолға алып жатқан жобаңыз туралы айтып берсеңіз.
— Қазір аудармадан шығып, өзімнің шығармашылығыма ден қойсам ба деп жүрмін. Аударма өзімді дамыту үшін қолданған платформам еді. Өзімнің кітабымды жазуға кірісіп жатырмын.
— Жалпы көп дүние өзгерісті қажет етеді ғой. Сіз айтпақшы, «Өзгеріс ойдан басталады». Сіздің ойыңызша, адамға, қоғамға, елімізге, жалпы мына әлемге өзгеріс әкелетін қандай дүние?
— Жалпы әр заман сананы модернизацияға ұшыратып отырады. Адамның да, тұтас халықтың да. Еуропа бір орнында тұра берсе, дамымай қалар еді. Олар әр елдің жақсысын алып өзіне сіңірді. Сөйтіп дамып жатыр. Тарих солай дейді. Жалпы, салт-дәстүрдің озығы іріктеліп, тозығы қап кетеді. Әр елде солай. Біз сондай өзгерістерден шошимыз. Тоналып қалғандай күй кешіп жатамыз. Бірақ заман орнында тұрмайды. Заман дамыған соң көштен қалмауымыз керек.
— Сіз аудармашы ғана емес, сондай-ақ психологсыз. Жалпы адам болмысы, мінезі өзгереді деп ойлайсыз ба? Өзгеру үшін не істеу керек?
— Мен өзімді психологпын деп ауыз толтырып айта алмаймын. Психологияны оқымадым. Мен сырттай, өз бетімше зерттедім. Адам болмысы өзі қаласа, өзгереді. Адам болмысын өзгертетін факторлар болады. Қатты қуаныш (адам әке болғанда, ана болғанда, не бір керемет арманы орындалғанда өзгеріп жатады), үлкен қайғы (күтпеген қайғы, ең жақын адамы дүниеден өткенде адам танымастай өзгеріп кететіндер бар), билік (билік көп адам үшін сынақ), дымсыз қалу (өмірде сондай сынақтар боп тұрады, сынбай қалғандар шыңдалып, өзгеріп шығады) сияқты жағдайлар. Адам қатты әсерленсе, өзгере алады. Адамның мінезі – әдеттер жиынтығы. Әдетін өзгерткен адам мінезін жаңаша қалыптайды. Мұны өзгерту қиын емесін дәлелдегендер көп.
— Қазір елімізде «тренингшіл» қыз-келіншектер көбейіп кетті. Психологияны оқытатындар мен дәріс жүргізетіндер шынымен сол қыз-келіншектерге пайдалы дүние бере алады дегенге сенесіз бе? Психолог ретінде сіз де сондай дәріс жүргізіп жүрсіз бе?
—Тренинг өткізетіндер көбейсе, сұраныс туғаны. Ал тренинг өткізетіндердің кәсіби деңгейі туралы әңгіме мүлде бөлек. Кез келген психологиялық тренинг шынайы адам тануға негізделуі тиіс. Егер коуч манипуляцияны қосса, ол жақсы психолог емес. Бұл коучтың өзіне де, одан ақыл сұрай келген адамға да жақсы емес. Тренинг тек қыз-келіншектерге арнала бермейді. Бизнес-коучтар бар, әр кәсіпке бағытталған коучтар болады. Жалпы олардың мақсаты адамның өзі танымаған даралығын ашып көрсету ғой. Коучтың басты мақсаты өзінің осындай даралығын тануы. Өзі танығанды өзгеге көрсету жеңіл болуы тиіс. Мен кәсіби психолог еместігімді айтып өттім. Сондықтан тренинг жүргізуге бейімделмедім. Адамның өзін тануы өзінің пейілінен басталуы тиіс деп түсінемін. Өзімді таныдым. Психологияны зерттеуім осымен тәмамдалған. Егер адам үнемі біреудің жетегінде жүре берсе, өзгенің манипуляциясынан арылмай қалады. Ал біз еркін қоғамда еркін өмір сүретін азаматтарды тәрбиелеуіміз керек. Азаматтық қоғам солай қалыптасуы керек-ті. Басты мақсат – өзіңді танудың қиын еместігін нұсқау. Санасы бар адам соны түсінсе, ары қарай ізденісін өз бетінше жалғастыруы қажет.
— «Өзгеріс инфо» сайтына тілегіңізді білдіріп кетсеңіз. Сондай-ақ сіздің жинағыңызды қайдан алуға болады? Оқырмандарға соның жолын айтсаңыз.
— Сайттарыңызға табыс тілеймін! Оң өзгерістердің жаршысы бола бергей! Ал менің аудармаларымның дені «Қазына» кітап дүкенінде сатылады. «Өзгеріс ойдан басталады» кітаптарын «Қаламгер» баспасы сатады. Оқырмандар сол жерлерден алуына болады.
— Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан Данагүл БАЙМҰҚАШ.