Қазақстанның жоғары оқу орындарына түсу үшін ұлттық бірыңғай тестілеуден өту қажет. ҰБТ бар болғанына 20 жыл болды. Жыл сайын ол жетілдіріліп, рәсімдегі жаңалықтар пайда болуда.
ҰБТ түрлі санаттағы талапкерлер өтеді
Көп жағдайда ЖОО-ға ағымдағы жылдың түлектері түседі. Бірақ мұндай құқыққа бірнеше жыл бұрын мектепті бітірген немесе орта білімнен кейінгі техникалық кәсіптік оқу орындарында оқығаннан кейін жоғары білім алғысы келетіндер де ие.
ҰБТ өткізу қағидаларында (3-тармақ) тестілеуден өтуі қажет талапкерлердің негізгі санаттары:
- ағымдағы жылғы мектеп түлектері;
- ағымдағы және өткен жылдардағы орта білім беру ұйымдарының түлектері;
- техникалық және кәсіптік білім беру түлектері;
- шетелде оқыған бітірушілер;
- өткен жылы ЖОО-ға қабылданған, бірақ бұрын шекті балл жинамаған немесе бейінді пәндердің сәйкес келмейтін комбинациялары бар адамдар оқуды жалғастыру үшін ақылы негізде тестілеу тапсырады.
ҰБТ-дан білім беру грантын алу үшін де, ақылы негізде оқу үшін де өту қажет. Білім беру гранты, Astana International University университетінің сайтында түсіндірілгендей, талапкерге ай сайынғы стипендиямен және кейіннен кепілдік берілген жұмысқа орналасумен тегін білім алуға үміткер болуға мүмкіндік береді.
Жылына бірнеше рет тапсыруға болады
Ережеде электронды және қағаз форматында тестілеу қарастырылған, бірақ соңғы жылдары электронды формат басым болды.
ҰБТ 2025 қандай күндері өтеді? Электрондық форматта тестілеу әр түрлі санаттағы талапкерлер үшін ҰБТ өткізу ережелерінде (74-1-тармақ) көрсетілген мерзімдерде:
- 10 қаңтардан 10 ақпанға дейін — ЖОО-ға ақылы негізде қабылдау үшін; 1-31 наурыз аралығында — жоғары оқу орындарына ақылы негізде қабылдау үшін;
- 16 мамырдан 5 шілдеге дейін — негізгі ҰБТ, оның нәтижесі бойынша білім беру гранттарына арналған конкурстарға қатысуға болады;
- 10-20 тамыз аралығында — ақылы негізде ЖОО-ға қабылдау үшін.
Қағаз түріндегі ҰБТ (37-тармақ) келесі мерзімдерде өткізіледі:
- 20 қаңтардан 5 ақпанға дейін.
- 26-31 наурыз аралығында.
- 20 маусымнан 5 шілдеге дейін (негізгі ҰБТ).
- 17-20 тамыз аралығында.
eGOV.kz мемлекеттік қызмет көрсету сайтында көрсетілгендей, ҰБТ-ға қатысуға өтініштер ҰТО Testcenter.kz сайтында алдын ала онлайн қабылданады. ҰБТ-ға қатысу үшін төлем 5 640 теңгені құрайды. Бірақ ағымдағы жылдың түлектері негізгі тестілеуді мамыр-шілде айларында тегін өтеді және оны үздік нәтиже үшін екі рет жасай алады. Олар сондай-ақ білімдегі кемшіліктерді анықтау және оларды негізгі тестілеуге дейін жою үшін қыста және көктемде ҰБТ тапсыру мүмкіндігіне ие.
2025 жылдан бастап тестілеудің халықаралық стандарттарына біртіндеп көшу көзделіп отыр. Талапкерлердің ҰБТ тапсыратын орны мен уақытын таңдай алатын пилоттық жобалар іске қосылады.
Міндетті және бейінді пәндерді қамтиды
ҰБТ-ға қандай пәндер тапсырылады? ҰБТ өткізу қағидалары бойынша (6-тармақ) тестілеуге 3 міндетті және 2 бейінді пән шығарылады. Міндетті пәндер:
- Қазақстан тарихы (20 тест тапсырмасы).
- Математикалық сауаттылық (10 тапсырма).
- Оқу сауаттылығы (10 тапсырма). Екі бейінді пәннің әрқайсысы 40 тапсырмадан тұрады.
Талапкерлер жоғары оқу орнында алатын мамандығына қарай бейінді пәндерді таңдайды. Негізгі ҰБТ тапсыратындар үшін (16 мамырдан 5 шілдеге дейін) бейіндік пәндерді өзгертуге жол берілмейді. ҰБТ өткізу қағидаларына 1-қосымшада таңдау үшін мүмкін болатын бейіндік пәндер тізбеленген, мысалы, педагог/психолог мамандығын оқыту үшін биология және география бойынша тестілеу, ал механик мамандығы — математика және физика талап етіледі.
Тест тапсырмалары жетілдірілуде. Жаңа математикалық тапсырмаларға қаржылық сауаттылық бойынша сұрақтар енгізілді. Бейінді пәндер — контекст негізіндегі және сәйкестікті белгілеу тапсырмалары.
Шығармашылық мамандық алатын талапкерлерге ҰБТ-да бейіндік пәндер тікелей жоғары оқу орындарында шығармашылық емтихандарға ауыстырылды. Бірақ олар үшін ҰБТ-да міндетті пәндер саны көбейді. Енді оларға бұрын тапсырмаған математикалық сауаттылық кіреді.
Тапсырмалар күрделілік деңгейі бойынша бағаланады
ҰБТ өткізу қағидаларында (18-тармақ) әртүрлі тест тапсырмаларын олардың күрделілігіне қарай бағалаудың көптеген нұсқалары көзделген. Олардың негізгілері мыналар:
- Ұсынылған 4 жауаптың біреуін дұрыс таңдау кезінде 1 балл есептеледі. Дұрыс емес таңдау 0 балл болып бағаланады.
- Дұрыс жауапты таңдау кезінде ұсынылғандардың көптігінен 2 балл есептеледі.
- Контекстің негізінде тапсырмада дұрыс жауап берген жағдайда — 1 балл.
- Сәйкестікті белгілеу тапсырмасындағы дұрыс жауап 2 баллмен бағаланады.
Тестілеу қорытындылары бойынша компьютердің экранында әрбір талапкерге нәтижелерді талдау картасы көрінеді — әрбір тапсырма бойынша балдар, блоктар бойынша балдар сомасы және ҰБТ-ның жалпы балы.
Тестілеу нәтижелері бойынша талапкерлер келесі жылдың соңына дейін жарамды сертификат алады. ҰБТ нөмірін қалай білуге болады? Барлық бірегей деректері және жинаған балдарының саны бар құжат талапкердің жеке кабинетінде Ұлттық тестілеу орталығының (ҰТО) сайтында Testcenter.kz «Менің тарихым» бөлімінде болады. Сертификаттың телнұсқасын eGov Mobile мобильді қосымшасынан да көшіріп алуға болады.
ҰБТ нәтижелері бойынша ең көп дегенде 140 балл алуға болады. ҰБТ үшін 2025 өту балы қандай? eGOV.kz мемлекеттік қызмет көрсету сайтында ұлттық жоғары оқу орындарына түсу үшін шекті балл 65-тен кем емес екені көрсетіледі. Бірақ педагогикалық және құқықтық мамандықтарға — 75-тен кем емес, денсаулық сақтау мамандықтарына — 70-тен астам. Ауыл шаруашылығы мамандықтарына оқуға түсу үшін ҰБТ-дан 60 балл жинау жеткілікті.
ҰБТ өткізу кезінде қатаң тәртіп сақталады
ҰБТ республикалық маңызы бар қалаларда, облыс орталықтарында, қалалар мен кейбір аудан орталықтарында өңірлік тестілеу орталықтарының базасында өткізіледі. Орталықтарға кірген кезде талапкерлердің жеке басын сәйкестендіру жүргізіледі, қауіпсіздік мақсатында металл іздегіштер пайдаланылады.
Ережеде өзімен бірге фотоаппараттарды, ұялы және ұялы байланыс құралдарын және ақпарат алмасуға арналған басқа да құралдарды, сондай-ақ ноутбуктерді, планшеттерді, құлаққаптарды, диктофондарды, смарт-сағаттарды алып жүруге тыйым салынады. Оқу әдебиетін, калькуляторларды, қағазды өзіңізбен бірге алуға болмайды.
Тестілеуді өткізу кезінде қатаң ережелер сақталады: Әкімшіліктің рұқсатынсыз аудиториядан шығуға болмайды. Басқа жерлерге ауысып, сөйлесуге болмайды. Құжаттармен және қағаздармен алмасуға болмайды. ҰБТ қанша уақытқа созылады? Тестілеуді өткізуге 4 сағат (240 минут) беріледі. Бұл ретте жаттығуларды орындауға болатын бірнеше минуттық үзілістер қарастырылған.
ҰБТ-дан бірнеше рет өтуге болады. Мұндай тестілеу жоғары оқу орнына түсу кезіндегі эмоциялық қызуды төмендетеді.
Ұлттық бірыңғай тестілеу — түлектер, мұғалімдер мен ата-аналар үшін маңызды сынақ. ҰБТ-ға қалай дайындалуға болады, жоғары балл алу үшін біз басқа материалда жаздық.