Шығынды ішкі тариф мәселесін үнемі көтеріп келе жатқан QazaqGaz ұлттық компаниясы газ төлемі туралы қарапайым түбіртектерді басып шығаруға миллиардтаған теңге жұмсады. Еншілес кәсіпорындардың ұзақ мерзімді жоспарында бұған газ желілерін дамыту мен жөндеуге қарағанда сегіз есе көп ақша салынған. Orda.kz тергеу бөлімі Қайрат Шәріпбаевтың (қазіргі Дариға Назарбаеваның жұбайы) кезекті лайықты схемасын ашқан, ол оған әлі күнге дейін табыс әкелуі мүмкін.
QazaqGaza еншілес кәсіпорны — «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ (қазір компания QazaqGaz Aimaq деп өзгертілді) — «РЦКУ-Шымкент», «РЦКУ-Талдықорған» ЖШС, «РЦКУ-Атырау» ЖШС, «РЦКУ-Орал» сияқты өңірлік жеке меншік «РЦКУ» ЖШС (коммуналдық қызметтердің есеп айырысу орталығы) арқылы биллингте ғана (әрбір клиент үшін қызметтерді есептеу, оның ішінде түбіртектерді басып шығару) компанияның жергілікті филиалдары бюджеттерінің үштен екісін жұмсалған. Яғни, «РКЦУ» жеке фирмаларына газ тарифіне салынған соманың басым бөлігі жұмсалды.
Тұтынылған табиғи газ үшін түбіртек жазып беру шығынының сомасын анықтау үшін Orda.kz «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ «АҚ электрондық сатып алу порталына жүгінді. Сайттың басты функцияларының бірі — ұлттық компаниялардың сатып алуларының ашықтығын қамтамасыз ету, бірақ әзірлеушілер маңызды ақпаратты сенімді түрде жасыру үшін қолдан келгеннің бәрін жасағандай. «Самұрық-Қазына» мен Бас прокуратура басшылығының назарын сайттың жекелеген ұйымдарға қатысты ешқандай деректер бермейтіндігіне аударғым келеді.
Дегенмен, 2018-2024 жылдарға арналған тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді сатып алудың жылдық және ұзақ мерзімді жоспарларына сүйене отырып, Orda.kz QazaqGaz Aimaq-тың биллинг қызметтеріне жоспарланған шығындарының сомасын таба алдық. Ұзақмерзімді жоспар — бұл компания құжаты, ол шығыстарды үш-бес жыл бұрын жоспарлауға және барлық кезеңде бір рет қызмет көрсетушіні таңдау рәсімін жүргізуге мүмкіндік береді. Іс жүзінде тендерлік құжаттама жағдайында тек қажетті өнім беруші ғана сәйкес келетін талаптар жазылады. Мұндай жоспар тендерді жеңіп алған «бақытты» адамға бәсекелестеріне қарамай, алдағы жылдарға арналған бюджетті алуға мүмкіндік береді.
Белгілі болғандай, ұлттық компанияның биллингке жұмсалатын шығындары кеңсені жалға алуға жұмсалатын шығындарға ұқсас геометриялық прогрессиямен өсті және қызмет көрсетуге жұмсалатын нақты шығындар мен газ компаниясы тұтынушыларының өсіміне сәйкес келмеді. Мысалы, 2018-2020 жылдарға арналған ұзақ мерзімді сатып алу жоспарына сәйкес, QazaqGaz Aimaq Батыс Қазақстан филиалы 2018 жылдың екінші жартыжылдығында биллинг қызметіне 174 млн теңге жұмсауды жоспарлаған, 2019 жылы бұл шығындар 547,6 млн теңгені, 2020 жылы — 512,2 млн теңгені құрады, бұл 2018 жылдың бюджетінен екі есе артық.
2021-2025 жылдарға арналған ұзақ мерзімді жоспарға сәйкес QazaqGaz Aimaq биллинг қызметтеріне жалпы сомасы 42,3 миллиард теңгеден астам немесе жылына 6,3 миллиардтан 11,1 миллиард теңгеге дейін шығыстарды жоспарлаған.
Жылдық есепке сәйкес, QazaqGaz Aimaq 2021 жылы қазақстандықтарға төрт миллиард 160 миллион текше метр табиғи газ жеткізген. Батыс Қазақстан облысының тұрғындары үшін табиғи газдың тарифі, газ компаниясының сайтына сәйкес, 2021 жылы бір текше метрге 16,9 теңгені құрады.
Яғни, 2021 жылы халыққа түбіртек жазу үшін 6,3 миллиард теңге төлеп, компания тұтынушылардан жиналған барлық ақша сомасының шамамен 10% -ын жұмсады.
Компанияның барлық филиалдары биллинг қызметін «РЦКУ» ЖШС жеке кәсіпорындарынан алды, олардың табысы ұзақ мерзімді сатып алуларға байланысты үш, тіпті бес есе өсті. Мұны біз кездейсоқ алған «РКЦУ-Орал» ЖШС-нің салық аударымдары сомасындағы кенеттен секіріс мысалынан көруге болады. 2018 жылы олардың салық төлемдері 30 млн теңгені құрады, ал 2019 жылы — шамамен 160 млн теңге, ал 2021 жылы — 210 млн теңге.
