Euronews-те Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың орта державалардың рөлі туралы мақаласы жарық көрді, деп хабарлайды Kazinform агенттігі. Толық аударманы келтірейік.
«Қазақстан сияқты елдер жаңа күштермен шығып, өздерінің рөлін тек қатысушы ретінде ғана емес, сонымен қатар жаһандық аренадағы жауапты ойыншы ретінде де мәлімдеуі тиіс.
Төтенше геосаяси турбуленттікпен және тұрақты қақтығыстармен атап өтілген қазіргі әлемде көпжақты шешімдердің қажеттілігі бұрынғыдан да өзекті.
Еуропадағы, Таяу Шығыстағы және Африкадағы соғыстар жүздеген мыңдаған адамның өмірін қиды, ал климаттың өзгеруі миллиондаған адамды аштық, әлсіз және баспанасыз қалдырады. Бұл қақтығыстар жақсаруға үмітсіз шешілмейтін болып көрінеді. Осы жаһандық алауыздық жағдайында дәстүрлі державалар — әлемнің экономикалық және саяси алыптары — бірлесе жұмыс істей алмай келеді.
Украинадағы қақтығыс дипломатиялық тұйыққа тірелді, Газадағы жалғасып жатқан жағдай орасан зор гуманитарлық апат болып табылады, ал Үнді-Тынық мұхиты өңіріндегі шиеленіс сындарлы өзара іс-қимылға нұқсан келтіретін қауіпті іс-қимылдарға итермелейді. Сонымен қатар, Біріккен Ұлттар Ұйымы сияқты халықаралық консенсусқа жәрдемдесу үшін құрылған құрылымдар сал және тұйыққа тап болады.
Орта державалар, икемді негізгі ойыншылар
БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшелері иеленетін вето құқығы жаһандық дағдарыс бойынша шешуші шаралар қабылдауға кедергі келтіріп, біржақтылық (біржақты іс-әрекеттер) ұжымдық іс-әрекеттерге артықшылық беретін қайталанатын сценарийлерге әкеліп соғатын тұйық жағдайларға жиі әкеледі. Бұл мультилатерализм рухын бұрынғыдан да төмендетіп, халықаралық институттарға деген сенімді төмендетеді. Осының аясында Қазақстан сияқты орта державалар өз өңірлерінде және одан тыс жерлерде үлкен тұрақтылықты, бейбітшілік пен дамуды қамтамасыз ету үшін өсіп келе жатқан мүмкіндіктерге ие негізгі ойыншылар болып табылады.
Біздің икемділігіміз үстірт державалар саясатының ауыртпалығы жоқ болғандықтан, бізге күрделі дипломатиялық ландшафтарда табысты бағдарлануға және ымыраласу мен татуласуға жол ашуға мүмкіндік береді. Тіпті әлемдік жоғары державалар сияқты жаһандық ықпалы болмаса да, біздікі сияқты елдер экономикалық қуатқа, әскери мүмкіндіктерге және, мүмкін, ең маңыздысы, азық-түлік және энергетикалық қауіпсіздік, жасыл көшу және АТ, сондай-ақ жеткізу тізбектерінің тұрақтылығы мәселелері бойынша жаһандық аренаға елеулі ықпал ету үшін қажетті саяси ерік пен дипломатиялық шеберлікке ие.
Оның үстіне, орта державалар көпжақты көзқарасқа терең сенеді. Өздерін осы институттармен шектеулі сезініп, өз бағытын құра алатын үстірт державалардан айырмашылығы, біздің елдеріміз дауларды шешуге, аумақтық тұтастықты қорғауға және климаттың өзгеруі мен пандемия сияқты ортақ проблемаларды шешуге арналған маңызды жаһандық тетіктерге тәуелді.
Күн тәртібі: бейбітшілік орнату және тұрақты даму
Қазақстан әрдайым халықаралық диалог пен бірлескен іс-қимылдар үшін жаңа алаңдарға ұмтыла отырып, көпжақты көзқарасты терең ұстанған.
Ядролық қарусыздану және таратпау саласындағы тұрақты жұмысымыздан басқа, біз жаһандық ауқымдағы жасанды пандемиялар мен биотерроризмнің қиратушы салдарын болдырмау мақсатында биоқауіпсіздікке бағытталған жаңа көпжақты ведомство құруды белсенді түрде ілгерілетеміз.
Біз сондай-ақ биылғы жылы Франциямен қатар, су жетіспеушілігі мен шөлейттену проблемаларына тап болатын әлем бойынша елдер мен қоғамдастықтарды біріктіру мақсаты болып табылатын «Бір су» бірінші саммитінің тең төрағалары болып табылатынымызды мақтан тұтамыз.
Бұдан басқа, біз климаттың өзгеруі салдарларымен күресу бойынша өңірлік күш-жігерді үйлестіру үшін БҰҰ-ның Орталық Азия мен Ауғанстан бойынша орнықты даму мақсаттары жөніндегі жаңа өңірлік орталығын (ОДМ) орналастыруды ұсындық.
Біз сондай-ақ ұзаққа созылған қақтығыстардың шешімін табуда өз көмегімізді ұсынудан қорықпаймыз. Бұл біздің таяуда Әзірбайжан мен Армения арасында бейбіт келіссөздер жүргізу жөніндегі міндеттемемізбен расталады, бұл біздің диалогты ілгерілету және бейбітшілікке жәрдемдесу үшін ортаңғы державалардың күшіне деген сенімімізді білдіреді.
Келер жылы Хельсинки қорытынды актісіне 50 жыл толады, бұл суық соғыстан кейінгі әлемдегі ұлы державалар арасындағы келіспеушіліктерді қайта қалпына келтіру туралы ойлануға құнды мүмкіндік береді.
Бірақ, ең маңыздысы, жаһандық бірлікке апаратын жол қайталанбайтын болып табысты жүрді. Әлем келіспеушіліктерді еңсерді және оны дипломатия мен диалог арқылы қайта жасай алады.
Бәріміз бірге жұмыс істеуіміз керек.
Елеулі шиеленіске ұшыраған көпжақты жүйемен оған жаңа өмірді сіңіру үшін барлық көлемдегі — үлкен, орта және шағын елдер қажет. Алайда, ірі державалардың бұл үдеріске сенуге әзір еместігін, ал шағын елдердің жеткілікті ықпалы жоқ екенін ескерсек, орта державалардың борышы — бұл қозғалысты басқару.
Қазақстан сияқты елдер жаңа күштермен шығып, өздерінің рөлін тек қатысушы ретінде ғана емес, сонымен қатар жаһандық аренадағы жауапты ойыншы ретінде де мәлімдеуі тиіс.
Осы қиын сәтте біз барлық халықаралық әріптестерімізді көпжақты тәсілді нығайтуға — біз көп нәрсеге қол жеткізген жаһандық жүйеге инвестициялау және жандандыру үшін бізге қосылуға шақырамыз.
Біздің ұжымдық іс-қимылымыз бейбіт бүгінгі күнге ғана емес, гүлденген әрі үйлесімді болашаққа деген адалдығымызды көрсетсін. Қиын міндет, бірақ шешімділікпен, көшбасшылықпен және диалогты берік ұстанумен біз бүгінгі сын-қатерлерді ертеңгі жетістіктерге айналдыра аламыз. Көпжақты жаңару дәуіріне бастайық «.