Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің «әділ Қазақстанның экономикалық бағыты» атты халыққа Жолдауында елдің экономикалық және саяси болашағының өршіл және егжей-тегжейлі «жол картасын» баяндады. Қазақстандағы оқиғалардың дамуын мұқият қадағалайтындар үшін Президенттің жан-жақты көзқарасы тек перспективалы ғана емес, сонымен қатар белгіленген бастамаларды дәйекті орындау шартымен жүзеге асырылатын болып көрінеді.
Экономикалық тұрғыдан Президент утопиялық ұзақ мерзімді мақсаттардан бас тартты және прагматикалық тәсілді таңдады. Алдағы үш жыл ішінде қол жеткізуге болатын мақсаттарды өзектендіруге баса назар аударды. Жаһандық экономикалық белгісіздік жағдайында ақылды қадам болып табылатын өзін-өзі қамтамасыз етуге бағытталған қуатты өнеркәсіптік базаны құруға ниетті. Сонымен қатар, экономиканы әртараптандыру қажеттілігі, әсіресе металдарды, мұнайды, газды және уранды терең өңдеу саласында, Қазақстанның экономикалық болашағын қамтамасыз етуде шешуші фактор болып табылады.
Мүмкін, ең қызықтысы-шағын және орта бизнеске (ШОБ) назар аудару болып табылар. Заңнамадағы жоспарланған өзгерістер ШОБ-ты ірілендіруге және өсуге ынталандыруға, сол арқылы негізгі нарықтарды монополиясыздандыруға ықпал етуге арналған. Жеделдетілген жекешелендіру және қоғамдық IPO-лар да экономикалық динамиканы арттыруға жол ашады.
«Жасыл» және тұрақты экономика — сән-салтанат емес, қажеттілік. Әлем климаттың өзгеруімен күресіп жатқан жағдайда Қазақстанның жаңартылатын энергия көздеріне, сутегі өндірісіне және көміртегі бейтараптығына назар салуы өте дұрыс. Атом электр станциясын салу туралы мәселені жалпыхалықтық референдумға шығару Үкіметтің инклюзивтілікке ұмтылысы мен шешім қабылдауда жұртшылықтың қатысуын білдіреді.
Салық саласына келетін болсақ, рационализацияға назар аударылуы және және фискалдық органдар мен салық төлеушілер арасындағы өзара іс-қимылдың сервистік моделіне бағытталуын жеңілдету болып отыр. Ең төменгі жалақыны 85 мың теңгеге дейін көтеру (шамамен 185 доллар. АҚШ) 2024 жылға қарай, бұл 1,8 миллион адамға әсер етеді, Халықты әлеуметтік қорғауда белсенді көзқарасты көрсетеді. Бұл салық және жалақы реформалары тұрақты макроэкономикалық өсуге бағытталған бюджеттік саясатпен қатар қарапайым азаматтардың пайдасына қаржылық динамиканы өзгерте алады
Цифрландыру-мемлекет қол жеткізуге ұмтылатын тағы бір шекара. Қазақстанның ақпараттық технологиялар орталығына айналуы елді әлемдік технологиялық нарықтағы басты ойыншылардың біріне айналдыруы мүмкін. Деректер орталықтары мен есептеу қуаттылығына баса назар аудару ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес келетін перспективалы экономикалық стратегияны көрсетеді. Қазақстанның геосаяси стратегиялық жағдайы оған көлік-логистика секторында бірегей артықшылықтар береді. Транскаспий бағыты немесе «Солтүстік-Оңтүстік» халықаралық дәлізі болсын, Қазақстанның жаһандық транзиттік торап ретіндегі әлеуетін асыра бағалау қиын. Ресей, Қытай және Орталық Азия елдері сияқты көршілермен жақсы дипломатиялық қарым-қатынас оның аймақтық ықпалын едәуір арттыра алады.
Ірі экономикалар немесе геостратегиялық «ыстық нүктелер» басты назарда болған жағдайда, Қазақстандағы өзгерістер теңгерімді дамуға ұмтылатын дамушы елдер үшін үлгі бола алады. Елдің экономикалық өсуді әлеуметтік әділеттілікпен, демократияландырумен және экологиялық тұрақтылықпен үйлестіру жөніндегі күш-жігері қазіргі заманғы басқарудың көп қырлы міндеттерін шешуге мүмкіндік беретін модель болып табылады. Белгілі бір мағынада бұл мысал күшті атқарушы билікті өкілетті Парламентпен біріктіретін және демократиялық құндылықтар мен азаматтық қоғамды дамытатын жүйе. Егер Қазақстан табысқа жетсе, ол басқа дамушы елдер зерттей алатын және бейімдей алатын басқарудың бірегей үлгісі болуы әбден мүмкін.
Сонымен қатар, Ресей мен Қытай сияқты экономикалық алпауыттармен шектесетін Қазақстанның Орталық Азиядағы стратегиялық жағдайы барған сайын көпполярлы әлемде маңызды экономикалық және саяси көпір болуға мүмкіндік береді. Осылайша, Қазақстандағы табыс аса маңызды өңірдегі жағдайды тұрақтандырып, қазіргі уақытта даму мен басқарудың басым тұжырымдамаларына балама бола алады. Бұл әлем экономикалық, әлеуметтік және экологиялық мақсаттардың тепе-теңдігін қамтамасыз ететін жүйелердің функционалды мысалдарын іздейтін уақытта өте маңызды. Әлемдік қоғамдастық Қазақстанның бастамаларын атап өтіп қана қоймай, оларды іске асыруға белсенді қатысуы керек, өйткені олардың жетістіктері мен сәтсіздіктерінің толқыны Қазақстандық даладан тыс жерлерде сезілетін болады.
Президенттің Жолдауы көп қырлы резонансқа ие. Ол бір типтілікпен шектелмейді, теңдестірілген, жан-жақты және стратегиялық тұрғыдан тексерілген құрылымдық негізді қамтамасыз ететін бастамалар мен міндеттердің нақты жиынтығын білдіреді. Егер бұл реформалар тиісті ұқыптылықпен және адалдықпен іске асырылатын болса, онда олар Қазақстанды әлеуметтік-экономикалық даму мен саяси жетілудің жаңа дәуіріне шығара алады. Көшбасшылық вакуумы барған сайын айқын бола бастаған әлемде Қазақстанның кешенді және прагматикалық тәсілі байқауға және мүмкін еліктеуге лайықты үлгі болып табылады.
Доктор Виктория Кларк,
саяси ғылымдар және халықаралық қатынастар саласының докторы,
штаттан тыс саяси талдаушы