Қазақ әйелдері қай кезде де бәсекеге қабілетті. Бұл пікірді Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары, Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық ұлттық комиссия төрағасы Аида Балаева tengrinews.kz сайтына берген сұхбатында айтты, деп хабарлайды “Адырна” ұлттық порталы.
Сұхбатта тұрмыстық зорлық-зомбылық, кәмелетке толмағандардың өз-өзіне қол жұмсауы, қазіргі қазақстандық әйелдердің имиджі және олардың саясат пен қоғамдық өмірдегі рөлі туралы сөз қозғалды. Сондай-ақ, ол Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияны жұмысымен де таныстыра өтті.
“2022 жыл жалпы алғанда оңай жыл болған жоқ, тарихымыздың жаңа кезеңін ашқан еңсеру жылы болды. Мұндай консультативтік-кеңесші органдардың миссиясы қандай екенін еске түсірейік.
Біздің комиссия әйелдер мен отбасы істерімен шектелмейтін бірқатар маңызды функцияларды орындайды. Біздің жұмысымызда көптеген байланысты мәселелермен тоғысамыз — жасөспірімдердің өзіне-өзі қол жұмсауынан бастап, тұрмыстық зорлық-зомбылыққа дейін, гендерлік имиджден саясаттағы әйелдердің өкілдігіне дейін. Бұл мәселелердің барлығы, өздеріңізге белгілі, Мемлекет басшысының ұдайы назарында және олардың шешу жолдары оның ерекше бақылауында.
Сондықтан, ең алдымен, жұмысымызды комиссияның сапалық құрамын түбегейлі жаңартудан бастадық. Және олар бірден азаматтық қоғамның белсенді бөлігіне бет бұрды. Олар гендерлік және отбасылық мәселелерді іштей біліп қана қоймай, жағдайды жақсы жаққа өзгертуге шын жүректен тырысатын адамдарды шақырды.
Келесі қадам Ұлттық комиссияның қызметін жетілдіру бойынша шаралардың тұтас кешенін қабылдау болды. Оның ішінде жаңа тәсілдер мен жұмыс регламентін бекіту, мұндағы негізгі көрсеткіш тиімділік болды. Жағдайды жергілікті жерлерде зерделеу және мәселелерді шешу үдерісіне жергілікті қоғамдастықты тарту үшін өңірлерге тұрақты негізде сарапшылық топтардың сапарларын ұйымдастырудан бастадық. Стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды әзірлеуде сараптамалық қолдау көрсету тетігі әзірленді. Биыл өңірлерде бала құқықтары жөніндегі уәкіл лауазымдары енгізіліп, отбасын қолдау орталықтары ашылды.
Бұл шаралар мемлекеттік аппараттың, бизнес қауымдастық пен азаматтық институттардың күш-жігерін біріктіруге мүмкіндік берді. Ал мұның бәрі, менің ойымша, үлкен және қажырлы жұмыстың бастамасы ғана”,- деді Аида Балаева.
Одан бөлек Аида Ғалымқызы комиссияның халықаралық деңгейіне де тоқтала кетті. Айтуынша, Қазақстан БҰҰ Бас Ассамблеясынан бастап ЕҚЫҰ/ДИАҚБ-ға дейін халықаралық ұйымдардың гендерлік бастамаларының жауапты қатысушысы ретінде өзін әрқашан көрсетіп келеді.
“Біздің Ұлттық комиссия қабылдаған шаралардың және ел Президентінің қолдауының арқасында 2022 жылы Қазақстан Дүниежүзілік экономикалық форумның гендерлік теңдік көрсеткіштерін жақсартып, 80-орыннан (2021) 65-ші орынға (2022) көтерілді.
Бұл нақты нәтиже және оның астарында көптеген іс-шаралар жатыр. Біз көп жыл ішінде алғаш рет гендерлік теңдік саласында жұмыс істейтін ең беделді халықаралық құрылым – «БҰҰ-әйелдер» ұйымымен стратегиялық әріптестікке практикалық қадам жасай алдық. Маусым айында Қазақстанға Ұлттық комиссияның шақыруымен келген БҰҰ Бас хатшысының көмекшісі – БҰҰ Әйелдер ұйымының атқарушы директорының орынбасары Анита Бхатиямен екіжақты кездесу өтті. Бұл тек еліміздегі гендерлік қозғалыстың ғана емес, жалпы Орталық Азия аймағының табысы деп ойлаймын.
Нәтижесінде, алдағы 2023 жылдың өзінде Қазақстан Орталық Азиядағы әйелдер диалогына – Орталық Азия әйелдерінің саяси, экономикалық және әлеуметтік өмірге қатысуын кеңейтуге арналған алаңға төрағалық етеді. Біз үшін ынтымақтастықтың кең келешегі ашық, біз жұмыс тәжірибемізбен бөлісуге, көмек көрсетуге және бірлескен гуманитарлық жобаларға қатысуға дайынбыз”, деді ол.
Ұлттық комиссия әйелдердің саяси және экономикалық мүмкіндіктерін арттыру тақырыбын үнемі көтеріп жүр. Бұл бағытта 2022 жылдың қазынасына түсуі мүмкін нақты нәтижелері қандай? Бұл сұраққа да Аида Балаева толық жауап берді.
“Біріншіден, бұл мемлекет қатысатын компанияларда басшы лауазымдарда әйелдердің 30% өкілдігін енгізу; екіншіден, «Самұрық-Қазына» қоры компанияларының директорлар кеңестеріндегі, байқаушы кеңестеріндегі және атқарушы органдарындағы әйелдердің үлесін арттыруға бағытталған «Гендерлік теңдік» жобасы; үшіншіден, Ұлттық комиссияның мұрындық болуымен жүзеге асырылып жатқан «Томирис» ақпараттық-ағартушылық жобасы белсенді әйелдерді мақсатты түрде оқыту және сайып келгенде, саясаткер әйелдерді даярлау арқылы басқарушылық әлеует пен саяси мәдениетті арттыруға арналған.
Ел экономикасындағы әйелдердің рөлін бөлек атап өткім келеді. Ағымдағы жылы серіктестік жағдайларын кеңейту және әйелдер бастамаларын жүзеге асыруды жеңілдету бойынша басымдықтар белгіленді, цифрлық экономикадағы әйелдердің мүмкіндіктерін дамыту және әйелдер мен балаларға арналған әлеуметтік маңызы бар ІТ-жобаларды тәжірибеге енгізу мәселелері жаңартылды. Ұлттық комиссия Техно әйелдер қауымдастығы және BTS Education компаниясымен бірлесіп, Электрондық коммерция мектебін ашып, 1400 қазақстандық қолөнершілерге халықаралық және қазақстандық нарықтарда электронды коммерцияны сатуды үйрету бойынша тегін курстар өткізді. Әйелдер мен қыздардың цифрлық дағдылары мен құзыреттерін дамыту үшін өңірлерде жергілікті университеттер мен колледждер базасында техно қыздар клубтары ашылды”,- деді министр.
Сонымен қатар, ол елімізде саясаткер әйелдер мен іскер әйелдер көбейіп келеді, бұл әйелдердің бәсекеге қабілеттілігін айқындайтынын көрсететінін де атап өтті.
“Қазақта «Әйел бір қолымен бесікті, бір қолымен әлемді тербетеді» деген мақал бар. Бұл әйелдердің жасырын мүмкіндіктері мен әмбебап қасиеттерін ашатын түсінуге арналған өте терең және кең супертеза. Өз кезегімізде Ұлттық комиссияда біз де оны белсенді түрде дамытып, заманауи әйел бейнесін ілгерілетуге тырысамыз және біздің әйелдер зияткерлік нарықтың барлық дерлік спектрінде, соның ішінде ғылымда, билік блогында және IT саласында бәсекеге қабілетті екенін дәлелдейміз.
Бірақ, сонымен бірге, әйелдеріміз өз табиғатында дәстүрлі мінез-құлық ережелерін құрметтеу мен заман көшіне ілесуге деген ұмтылысты үйлесімді үйлестіре отырып, отбасылық дәстүрлерді, рухани-адамгершілік бағдарларды сақтаушылар екенін ұмытпаймыз”,- деді ол.
Қазақстанда тұрмыстық зорлық-зомбылық пен кәмелетке толмағандар арасында өз-өзіне қол жұмсау деңгейі жоғары. Бұл көрсеткіштер отбасылық идеалды және ондағы әйелдердің рөлін біршама бұзады. Бұл әлеуметтік дертпен Комиссия қалай күреседі? Осы мәселелер бойынша қандай да бір шешімдерге қол жеткізілді ме?
“Өкінішке орай, бұл мәселелер бүгінде жүйелі сипат алып барады. Теріс көрсеткіштердің өсуі байқалады. Сондықтан біз оларды жүйелі түрде, мақсатты түрде жұмыс істегіміз келеді. Осылайша, Ұлттық комиссия қоғамның тұрмыстық зорлық-зомбылықтан қорғау, әйелдер мен балалардың құқықтарын сақтау қажеттіліктері бойынша жүйелі жұмыс құрды.
Осы мақсатта балаларға қатысты зорлық-зомбылық фактілеріне жедел ден қоюдың арнайы алгоритмі әзірленді.
Балалар мен жасөспірімдер арасындағы суицидке қатысты. Енді әрекет ету, нақты шаралар қабылдау маңызды. Біз ең қымбатымыз – балаларымыздан айырылып жатырмыз. Сондықтан комиссияның алдында жаһандық міндет тұр – профилактикалық іс-шаралар кешенін қалыптастырудың жаңа тәсілдерін іздестіру, сондай-ақ уәкілетті органдардың балалардың суицидінің алдын алуға бағытталған іс-әрекеттеріндегі проблемалық аймақтарды анықтау және шешу.
Мемлекет басшысының тапсырмалары аясында баланы қорлаудың (қорқытудың) алдын алу ережелері әзірленуде, интернеттегі заңсыз контентке қарсы стандарттар енгізілді. Балалардың құқықтары мен мүдделерін, оның ішінде психологиялық салауаттылығын жүйелі бақылауға мүмкіндік беретін балалардың әл-ауқатының индексі қабылданды.
Ана мен бала өлімін азайту мәселелері Ұлттық комиссияның ерекше бақылауында. Комиссия мүшелері перзентханаларды, перинаталдық орталықтарды аралау, қарапайым дәрігерлермен және босанатын әйелдермен тікелей байланыс жасау барысында ана мен бала өлімінің өсу себептерін жан-жақты зерделеу үшін өңірлерге шықты. Бұл жұмысқа акушерлік, гинекология және перинатология саласының мамандары, еліміздің медициналық жоғары оқу орындарының белгілі ғалымдары тартылды”,-деп жауап берді.
Өткен жылы Ұлттық комиссия бірнеше қызықты жобаларды жүзеге асырды.
«Мерейлі отбасы» ұлттық байқауы, Республикалық Әкелер форумы сынды дәстүрлі жобалар біздің міндетті істерімізге айналып үлгергенін білесіздер. Олардан бөлек, Ұлттық комиссияның бастамасымен биыл алғаш рет сазгерлер мен ақындар арасында балаларға арналған жаңа әндер мен поэтикалық шығармаларды тудыру мақсатында «Жас өрен» республикалық байқауы өтті. Байқауға 204 жұмыс қатысты. Жоба балаларға арналған отандық шығармаларды танымал ету, балалар репертуарын толықтыру, Қазақстанның балалар композиторлары мен ақындарының шығармаларының қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы рухани-адамгершілік құндылықтарды насихаттауға бағытталған.
Сондай-ақ, 6 бағыт бойынша ерекше білім беруді қажет ететін және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған «Шуақты әлемі» шығармашылық фестивалі алғаш рет өткізіліп, оған барлық облыстардан 140 бала қатысты. Фестиваль өте танымал болды, бұл мәселемен айналысатын барлық мүдделі ұйымдар мен сарапшыларды шоғырландыруға мүмкіндік берді, ол республикалық күн тәртібіне де енгізілді”,- деп жұмыс нәтижесімен бөлісе өтті.
Ұлттық комиссияның келер жылға қойған жоспарлары да аз емес.
“ Ұлттық комиссияның қызметі елімізде жүргізіліп жатқан жаңа міндеттер мен реформаларды ескере отырып құрылатын болады. Бұл – біз айтып өткен басшы лауазымдардағы әйелдер өкілдігін кезең-кезеңімен 30 пайызға дейін арттырудан басталатын жүйелі мәселелердің тұтас блогы. Бұл тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу, кәмелетке толмағандар арасындағы суицидтің алдын алу, әйелдер мен балалардың құқықтарын қорғау, ана мен бала өлімін азайту мәселелері. Олар Ұлттық комиссияның күн тәртібіндегі басымдық болып қала бермек.
Сонымен қатар, жергілікті жерлерде әйелдер мен отбасыларды қорғау саласындағы түйткілді мәселелерді зерделеу және шешу мақсатында Ұлттық комиссияның көшпелі отырыстарын өткізу тәжірибесіне енгізу жоспарлануда. Отбасы институтын нығайтуға, рухани-адамгершілік және отбасылық құндылықтарды сақтауға шығармашылық бастамаларды тәрбиелеуге бағытталған жобалар жүзеге асырылатын болады.
2023 жылы біз жаңа даму траекториясына қадам басып отырмыз, өйткені президенттік реформаларды жүзеге асыру қарқынды жүріп жатыр. Осыған сәйкес Ұлттық комиссияның жұмысы түзетілетін болады”,- деді Аида Балаева.
Айта кетейік, Аида Ғалымқызы — аяулы ана, асыл әже. Ол сұхбат барысында жас ұрпақты тәрбиелеуде қандай қағидаларды ұстанатынын да айта кетті.
“ Қарапайым лексикада «дұрыс тәрбие» деген ұғым бар. Өз басым мұны кез келген ар-ожданы мол отбасының түпкі жемісі – бойындағы бар қасиеті бар жақсы адам мен лайықты азамат деп түсінемін. Оның үстіне, әрбір отбасында салауатты психологиялық ахуал, қамқорлық, өзара түсіністік пен қолдау атмосферасы болуы керек деп есептеймін. Отбасы мүшелерінің бір-бірінен ләззат алуы, тәжірибе алмасуы және оң энергиямен толтырылуы маңызды.
Әрбір отбасында өзара түсіністіктің ерекше атмосферасын құруға, даму ерекшеліктері мен дарындылығын анықтауға және балалардың өз болашағын дамытуға және құруға ұмтылуына қолдау көрсетуге мүмкіндік беретін өзіндік дәстүрлері болуы керек.
Ал, мемлекеттік қызметкер ретінде отбасындағы дұрыс тәрбие мемлекеттің идеологиялық миссиясын орындауға үлкен септігін тигізетініне сенімдімін. Өйткені, адам мен азаматтың негізгі қасиеттері, үлкенді сыйлау, Отанға деген сүйіспеншілік, еңбексүйгіштік, білімге құштарлық, ұстанымды ұстану, жауапкершілік, күйзеліске төзімділік, жасай білу қабілеті отбасында қалыптасады. достары мен топта жұмыс істеуге баулиды”,- деп сөзін қорытындылады.