Бәсекесіз 70 миллиардтан астам теңге жұмсалды, бірдей жеңімпаздармен және офшорлық байланыстармен. Астанадағы жол жөндеу тендерлерінде не дұрыс емес? Бұл мәселеге Arasha.kz порталы назар аударды.
Бір көзге түсетін факт — 70 миллиардтық сатып алулар және сол баяғы жеңімпаздар
2025 жылы Астана қаласының Көлік және жол-көлік инфрақұрылымын дамыту басқармасы (басшысы — Асхат Жиенбайұлы Қарағойшин) жол салу, жөндеу және техникалық қадағалау үшін 70 миллиард теңгеден астам сомаға келісімшарт жасаған. Алайда сатып алуларға талдау жүргізгенде төмендегідей жүйелі мәселелер байқалады:
Күмәнді 5 жайт:
1. Бәсеке — аты ғана
Миллиардтаған тендерлерге небәрі 2–4 компания ғана қатысқан:
-
«Алматы» және «Сарайшық» аудандарындағы жөндеу — 5,59 млрд тг, 2 қатысушы
-
«Нұра» ауданы — 4,95 млрд тг, 2 қатысушы
-
Мәңгілік Ел даңғылы — 1,85 млрд тг, 4 қатысушы
Қатысушылардың аздығы — бағаны төмендету мүмкіндігін жояды, демек бюджет тиімді жұмсалмай жатыр.
2. Бір компаниялар қайта-қайта жеңіп жатыр
Үнемі жеңіп жүргендер:
-
«Прогресс KZ» ЖШС — 15 млрд теңге
-
«Компания Энергодор» ЖШС — 8 млрд теңге
-
«СЕРВИС НС» ЖШС — 3 млрд теңге, салықтық тәуекелі жоғары
Бұл — сатып алулардың ашық еместігі мен ықтимал аффилиацияны білдіреді.
3. Техникалық қадағалау тым қымбат
Жүздеген миллион теңгеге жететін техникалық қадағалау сомаларының нақты негіздемесі жоқ:
-
«Нұра» және «Есіл» — 142 млн тг
-
«Сарыарқа» және «Байқоңыр» — 129 млн тг
-
Кейбір жеке нысандар — 64 млн тг-ге дейін
4. Кепілдік — қағаз жүзінде ғана
Кепілдік мерзімі — бар болғаны 36 ай. Ақауды жою тетігі де, тәуелсіз сараптама да қарастырылмаған. Бұл жолдар бірнеше жылдан кейін қайтадан жөндеуді қажет етеді деген сөз.
5. Сенімсіз мердігерлер — миллиардтарға ие болып жатыр
Мемлекеттік кірістер комитеті кейбір мердігерлерді жоғары салықтық тәуекел тобына жатқызған:
-
«СЕРВИС НС» ЖШС
-
«ЭлитСтройКомплект» ЖШС — нарықта 3 жылға да жетпей, бірнеше миллиардтық келісімшарт алған
Мысал:
1,7 млрд теңгенің тендері «СЕРВИС НС» ЖШС-не берілген, «он жылдық тәжірибесі» үшін. Алайда бәсекелестерінің тәжірибесі 13–19 жыл бола тұра, олар бірде-бір балл алмаған. Бұл — не жеңімпаз алдын ала анықталып қойғанын, не шынайы бәсекенің болмағанын көрсетеді.
Ұқсас атаулар — жалған бәсекелестік белгісі ме?
26 бағдаршам орнатуға арналған 2,1 млрд тг тендерде «СМЭУ АСТАНА» жеңіп шықты. Екінші орында — «СМЭУ Алматы». Бірақ:
-
Екінші компания бағаны төмендетпеді
-
Тәжірибесі үшін 1% ғана балл алды
-
Нағыз бәсеке болмаған
Бұл — «бәсекелестік бар сияқты көрсету» тәсілінің классикалық көрінісі.
Қаланың басты көшелерінде қайта пайда болатын шұңқырлар — жай ғана техникалық мәселе емес. Бұл — әкімдік тарапынан беделдік жауапкершілік пен бақылаудың жоқтығын білдіреді.
Бүгінгі үнсіздік — жүйемен келісу ме, әлде оған ықпал ете алмау ма?
Қорытынды:
Қазіргі жүйе — сапа үшін емес, қаражат игеру үшін жұмыс істеп тұрғандай. Тиімсіз бәсеке мен қайталанатын жеңімпаздар мемлекеттік сатып алуды шынайы даму құралы емес, бөлінетін ресурс көзіне айналдырған.